بزرگنمايي:

چه خبر - زبان‌هاي ساختگي در فيلم‌ها و سريال‌هاي تلويزيوني که مي‌توانيد ياد بگيريد

اگر فيلم «ورود» (Arrival) چيزي به طرفداران خود ياد داده باشد اين است که وقتي سفينه فضايي موجودات فرازميني روي زمين فرود مي‌آيد، زبانشناسان خواهند توانست جهان را نجات دهند. اگر آن‌ها نباشند به مترجماني همه کاره و جهاني نياز خواهيم داشت که از جايي خارج از زمين آمده باشد. با اين وجود جاي تعجب ندارد که زبانشناسان واقعي نقشي بسيار مهم در شکل دادن به زبان‌هاي ساختگي مورد استفاده قرار گرفته در سريال‌ها و فيلم‌هاي علمي تخيلي يا فانتزي داشته اند. زبان‌هاي خاصي که در اين توليدات مي‌بينيد نتيجه تلاش‌هاي زبانشناساني است که سال‌ها را صرف توسعه و رشد يک زبان واقعي و پيچيده، اما ساختگي کرده اند که گرامر، لهجه و استعار‌هاي خاص خود را دارد. در ادامه اين مطلب قصد داريم شما را با برخي از زبان‌ها که به آن‌ها «conlang» به معناي «زبان ساختگي» مي‌گويند آشنا کنيم که مي‌توانيد آن‌ها را ياد گرفته و صحبت کنيد.

اگر چه جورج آر آر مارتين دير به دير کتاب هايش را به پايان مي‌رساند، اما به خاطر ساخت دنيايي کاملاً ساختگي و فانتزي که ميليون‌ها نفر در سراسر جهان را شيفته خود کرده شايسته تقدير است. با اين وجود يکي از جنبه‌هاي سريال «بازي تاج و تخت» (Game of Thrones) که ساخت و پرداخته مارتين نيست زبان دوثراکي است. وقتي که قرار شد کتاب «نغمه‌اي از ترانه و آتش» (A Song of Ice and Fire) در قالب سريال بازسازي شود، تهيه کنندگان سريال يک زبانشناس مشهور به نام ديويد جي. پترسون را استخدام کردند تا کلمات و عبارت مبهمي که مارتين ساخته بود را در قالب يک زبان متعلق به فرهنگ مردماني اسب سوار و کوچ نشين و وحشي تنظيم سازد. همانطور که در سريال مي‌بينيد، فرهنگ دوثراکي هيچ علاقه‌اي به سانسور و استفاده از کلمات محترمانه ندارد و به همين دليل 3.000 کلمه‌اي که پترسون در قالب يک زبان کامل خلق کرد طوري بود که با سبک زندگي خشن اين قوم متناسب باشد: برخي از عبارات روزمره آن‌ها در مورد بردن گلو و ستاره‌ها و گراز‌هاي در حال خونريزي بود. همچنين زبان دوثراکي هيچ معادلي براي تشکر کردن نداشت، زيرا در اين فرهنگ کسي از ديگري تشکر نمي‌کرد. اين زبان چنان کامل است که قرار است در برخي دانشگاه‌ها به عنوان يک زبان دوم آموزش داده شود.

اگر گروهي از موجودات شبه انسان با پوستي آبي در ارتباطي بسيار فراتر از حد تصور با طبيعت زندگي مي‌کردند زبان آن‌ها چگونه مي‌توانست باشد؟ جيمز کامرون، هنگام ساخت فيلم پرفروش «آواتار» (Avatar) از هيچ جزيياتي براحتي نگذشت و وظيفه ساخت زبان مردمان «ناوي» (Na`vi) را بر عهده زبانشناسي به نام پل فرومر گذاشت.

فرومر و کامرون سال‌ها روي شکل دادن به يک زبان پيچيده کار کردند و سپس از طريق آي پاد به بازيگران فيلم آموزش داده شد و هر گاه واژه‌اي اشتباه بيان مي‌شد فرومر وارد شده و آن را تصحيح مي‌کرد. نتيجه کار يک زبان بسيار پيچيده و غريب بود که مي‌توان آن را در عرض چند ماه ياد گرفته و به عنوان زبان دوم مورد استفاده قرار داد. جيمز کامرون نيز خود اين زبان را به طور کامل ياد گرفته و در قسمت‌هاي بعدي «آواتار» ديگر به کمک زبانشناسان نياز ندارد. با اين وجود يادگيري اين زبان به خاطر آوا‌هاي خاصي که دارد به سادگي امکان پذير نيست؛ براي مثال معادل انسان ابله در اين زبان واژه «skxawng» است که تلفظ آن بسيار دشوار مي‌باشد. ديگر کلمات اين زبان نيز وضعيت مشابهي دارند.

قهرمان بلامنازع عرصه زبان‌هاي ساختگي زبان «کلينگون» (Klingon)، زبان مادري موجودات فضايي در فيلم‌هاي «پيشتازان فضا» (Star Trek) است که رکورد گينس پراستفاده‌ترين زبان ساختگي جهان را در اختيار دارد. در قرن 21 نه تنها موسسه زبان کلينگتون وجود دارد بلکه ترجمه نمايشنامه هملت به اين زبان را نيز مي‌توانيد در بازار پيدا کنيد. همچنين در سال 2016 ادعا شد که از يک قاضي فدرال ايالات متحده درخواست شده است که اين زبان را به عنوان يک زبان واقعي و معتبر مشمول قوانين کپي رايت سازد که البته با آن موافقت نشد. اما شکل گيري اين زبان از آنچه که فکر مي‌کنيد جديدتر است.

در قسمت‌هاي اول اين فرانچايز همه موجودات فضايي موسوم به کلينگتون به زبان انگليسي با لهجه‌اي خاص صحبت مي‌کردند تا اين که جين رادنبري يک زبانشناس را براي ساخت زبان شسته رفته کلينگتوني استخدام کرد و بدين ترتيب يک زبان جنگجويي شکل گرفت که اکنون ميليون‌ها نفر را شيفته خود ساخته است. مارک اوکراند که اين زبان را ساخت بعد‌ها يک ديکشنري رسمي به زبان کلينگتوني منتشر کرد که بيش از 250.000 نسخه از آن به فروش رسيد.

يکي از چيز‌هايي که باعث شد دنياي «ارباب حلقه ها» (Lord of the Rings) تا به اين حد واقعي جلوه کند تعداد زبان‌هايي بود که جي آر ار تولکين در کتاب‌هاي خود گنجانده بود که توسط همه شخصيت ها، از درختان و جن‌ها گرفته تا کوتوله‌ها با آن‌ها تکلم مي‌کردند. در اين ميان، دو زبان بيش از همه دقيق و پيچيده بودند که توسط اِلف‌ها مورد استفاده قرار مي‌گرفتند: زبان‌هاي خنيا و سيندارين.

در اين ميان الف.‌ها به زبان سيندارين صحبت کرده و زبان زيبا و هنري خنيا نيز براي شعر، جادو و ديگر موضوعات مهم غيرروزمره مورد استفاده قرار مي‌گرفت. زبان خنيا ترکيبي از زبان کهن مناطق اسکانديناوي، ولزي، فنلاندي و گيليک بود و طرفداران بسياري در طي دهه‌ها پس از نوشتن کتاب‌هاي تولکين به تشريح اين زبان پرداخته اند به نحوي که اکنون فلوشيپ زبان شناسي زبان الف.‌ها وجود داشته و سه مجله به اين زبان منتشر مي‌شوند.

زبان انگليسي که توسط شخصيت‌هاي فيلم «جنگ ستارگان» (Star Wars) مورد استفاده قرار مي‌گيرد زباني به نام «گلکتيک پايه» است، اما شکارچي جايزه بگير خشن اين فيلم‌ها با نام «بوبا فت» متعلق به يک گروه از جنگجويان فضايي به نام ماندالورين‌ها است که زبان خاص خود با نام «ماندوا» را دارند. البته به اين زبان‌ها در مجموعه فيلم‌هاي «جنگ ستارگان» با جزييات پرداخته نشده است.

زبان ماندوآ توسط جرج لوکاس يا يک زبانشناس ديگر خلق نشد بلکه جسي هارلين، آهنگسازي بود که آهنگ بازي ويديويي «Star Wars Galaxies» را ساخته بود و براي اشعار سرود ملي ارتش کلون‌ها نياز به کلماتي خاص داشت. بعد‌ها کارن تراويس، نويسنده رمان «جنگ ستارگان» اين زبان را به شکل يک زبان کامل و منظم درآورد. در سريال «ماندالورين ها» (The Mandalorian) که در سال کنوني منتشر خواهد شد مي‌توانيد نتيجه تلاش‌هاي تراويس و هارلين را ببينيد.

دوثراکي زبان بسيار جالبي است، اما تنها زبان کاملاً توسعه يافته و ساختگي نيست که در دنياي فانتزي جرج آر آر مارتين مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در اين سريال يک زبان ساختگي ديگر نيز به نام زبان والرين وجود دارد که توسط ديويد جي پترسون ساخته شده است و البته برخلاف زبان دوثراکي معادلي براي تشکر دارد.

در وستروس، زبان «والرين فاخر» (High Valyrian) زباني است که تنها توسط نجيب زادگان و شخصيت‌هاي باسواد مورد استفاده قرار مي‌گيرد. زبان والرين پست «Low Valyrian» نيز زبان رايجي است که در نقاط مختلفي از دنياي فانتزي سريال «بازي تاج و تخت» براي تکلم مردم عادي استفاده مي‌شود. چيزي که در مورد زبان والرين جالب جلوه مي‌کند اين است که به جاي تنها دو جنسيت، انسان‌ها را در 4 جنسيت رده بندي مي‌کند و به جاي اينکه اشياء را بر اساس جنيست شان (مانند ديگر زبان ها) تعريف کند بر اساس ماه، خورشيد، خاک يا آب آن‌ها را متمايز مي‌سازد. براي مثال شراب در اين زبان آبي (مايع) است، اما دست خورشيدي و پدر ماهي است. البته دينريس تارگرين به دلايل سياسي گاهي اوقات ترکيبي از دو زبان والرين را براي صحبت کردن مورد استفاده قرار مي‌دهد.

اگر فيلم «پرتقال کوکي» (A Clockwork Orange) ساخته استنلي کوبريک را ديده باشيد متوجه شده ايد که شخصيت‌هاي فيلم از يک لهجه متعلق به آينده با عنوان «نَدسَت» (Nadsat) استفاده مي‌کنند به ويژه در بخش‌هاي اوليه فيلم. اگر کتابي که اين فيلم بر اساس آن ساخته شده را بخوانيد متوجه خواهيد شد که ندست يک زبان کاملاً توسعه يافته و کامل با پيچيدگي‌ها و جزييات فراوان است و با خواندن اولين بخش از کتاب با واژگان اين زبان به طور کامل آشنا خواهيد شد. نويسنده اين کتاب آنتوني بورخس بود که خود زبانشناس بوده است. او مي‌خواست داستاني بنويسد که گذشت زمان خدشه‌اي به اعتبار آن وارد نکند و مي‌دانست که استفاده از لهجه معاصر نوجوانان در چند سال آينده منسوخ خواهد شد. از اين رو او يک لهجه جديد انگليسي را شکل داد که ترکيبي از کلمات کودکانه در کنار عبارات اسلاو و رومي است و نتيجه نيز يک لهجه بسيار آشفته و پيچيده مي‌شود.

وقتي که سريال علمي تخيلي «100» (The 100) مي‌خواست گروه بازمانده از انسان‌هاي گذشته روي زمين پس از انفجار هست‌هاي بزرگ با نام «زميني ها» (Grounders) را به تصوير بکشد، سازندگان به اين نتيجه رسيدند که زبان اين مردمان بايد متفاوت از زبان انگليسي دوران قبل از فاجعه باشد. از اين رو تهيه کنندگان به سراغ ديويد پترسوني رفتند که زبان‌هاي مختلفي را براي سريال «بازي تاج و تخت» ساخته بود و او يک زبان تازه به نام «تريگاداسلنگ» (Trigadasleng) را ابداع کرد.

وي گفته که مي‌خواسته اين زبان يک زبان ترکيب از انگليسي و زبان مهاجران باشد که به آن «creole» گفته مي‌شود و سپس بعد از گذشت سال‌ها به يک زبان کاملاً جداگانه از دو زبان اوليه تبديل شده است. يادگيري اين زبان به راحتي ممکن نيست، زيرا معنا و تلفظ کلمات اوليه به کلي تغيير داده شده است.

منبع: زندگي ايده آل