چه خبر - عزت الله انتظامي، مردي که مي‌دانست کسي از او دفاع نخواهد کرد

"انتظامي از جمله کساني بود که مي‌دانست کسي از او دفاع نخواهد کرد و خودش بايد از خودش، هنرش و جايگاهش دفاع کند بنابراين در تمام سال‌هاي فعاليت هنري‌اش که نزديک به هفتاد سال مي‌شد، حواسش جمع بود چه کاري انجام دهد تا شأن و اعتبارش حفظ شود."
اين جملات بخشي از صحبت‌هاي احمد طالبي‌نژاد درباره عزت الله انتظامي است. طالبي نژاد مي‌گويد، پس از انقلاب اولين مصاحبه را به بهانه بازي در سريال «هزار دستان» با زنده ياد انتظامي انجام داده و در مجله فيلم به چاپ رسانده و به اين ترتيب دوستي آن‌ها از همان زمان آغاز شده است.

بيشتر بدانيد : `عزت الله انتظامي` بازيگر سرشناس سينماي ايران +بيوگرافي

اين نويسنده و منتقد سينما در گفت‌وگويي به بهانه بزرگداشتي که قرار است در جشنواره فيلم فجر براي مرحوم انتظامي برگزار شود، با بيان اينکه "انتظامي از آن دسته آدمهايي است که فراموش نخواهد شد" اظهار کرد:

ويژگي‌اي در برخي انسان‌ها وجود دارد، به نام جَنَم، که ارتباط زيادي هم با آموزش آکادميک ندارد". آقاي انتظامي از آن دسته آدم‌هايي بود که جنم بازيگري داشت يعني شايد بتوان گفت از کودکي چنين شاخصه‌اي در ذاتش وجود داشته و مي‌شد پيش‌بيني کرد که او روزي آدم بزرگي خواهد شد. در فيزيک ظاهري‌اش هم نشانه‌هايي وجود داشته، چشم‌هاي درشت او که به شدت گيرا و پرنفوذ بود را در کمتر کسي ديده‌ام. البته اين موضوع مقداري ژنتيکي بود و برادرش قدرت الله انتظامي هم اين ويژگي را داشت. بنابراين چيزي که آدم‌ها را به مقام بزرگي مي‌رساند و آنها را جاودانه مي‌کند فقط حرفه‌شان نيست بلکه مجموعه‌اي از عوامل دست به دست هم مي‌دهند، از انسانيت گرفته تا ديگر خواهي و تعهد به اضافه خلاقيت و از همه مهمتر حواس جمعي. اين هنرمند در تمام سالهاي فعاليت هنري‌اش که نزديک به هفتاد سال مي‌شود، حواسش جمع بود چه کاري انجام دهد تا شأن و اعتبارش حفظ شود.

عزت الله انتظامي آقاي بازيگر ايران

شان و احترام زيادي براي کارش قائل بود

او ادامه داد: از آقاي انتظامي شنيده بودم که در يک ماه بيش از 20 فيلمنامه به دستش مي‌رسد و گاهي هر 20 تا را رد مي‌کرد. يک بار به من گفت من فيلمنامه‌اي را رد کردم در حالي که پول پرداخت قبض برق خانه‌ام را هم نداشتم و به پسرم دادم تا او پرداخت کند ولي آن فيلمنامه که پول خوبي هم به من مي‌دادند را قبول نکردم. همه اينها دليلي بر اين است که اين هنرمند براي کارش شان و احترام زيادي قائل بود. اين ويژگي‌اي است که متاسفانه برخي از هم‌نسلانش رعايت نکردند.

طالبي نژاد درباره سالهاي فعاليت عزت الله انتظامي گفت:

همانطور که همه مي‌دانند او فعاليت هنري خود را با سينما و با بازي در نقش کوتاهي در فيلم «واريته بهاري» ساخته پرويز خطيبي آغاز کرد و در نقش يک چاقاله فروش ظاهر شد و با آقاي ناصر ملک مطيعي و خيلي ديگر از بازيگران جوان و مطرح آن زمان همبازي شد. او پس از بازگشتش از آلمان با توجه به اينکه به صورت تجربي آموزش تئاتر ديده بود، به عرصه تئاتر و تلويزيون وارد مي‌شود و بعد کم کم به سينما مي‌آيد. او تا دهه هشتاد بسيار فعال بود اما در کارنامه‌اش چند فيلم وجود دارد که خودش هم از بازي در آن‌ها رضايت نداشته. من اولين مصاحبه را بعد از انقلاب به مناسبت سريال «هزاردستان» با آقاي انتظامي انجام دادم و از او پرسيدم از بازي در کدام يک از فيلمهايتان ناراضي هستيد؟ اين هنرمند پاسخ داد چند فيلم است که در طول دوران کاري از آنها رضايت ندارم زيرا اول با يک تصور ديگري جلو رفتم اما فيلم خوبي از آب درنيامدند. يکي از آنها فيلم «شير خفته» محصول پارس فيلم است که درباره مشروطه خواهان بود. سناريوي بدي نداشته و کارگردانش هم آلماني بوده اما متاسفانه حاصل کار از جنس همان فيلم‌فارسي‌هاي سطحي و سهل‌انگارانه شده است و مطلقا امتيازي در کارنامه آقاي انتظامي به حساب نمي‌آيد. يک فيلم ديگرهم خودش خيلي از آن ناراحت بود که کارگرداني آن را عبدالله غيابي برعهده داشت و او نقش يک پيرمرد ديوانه را بازي مي کند که لباس نظامي مي پوشد. خودش اين فيلم‌ها را قبول نداشت و سليقه‌اش بسيار بالاتر از اين حرف‌ها بود.

عزت الله انتظامي هنرمند سرشناس ايراني

اداي دين به مهرجويي

اين نويسنده اضافه کرد: او مي‌گفت من يک نقش اول براي مهرجويي بازي کردم و بعد 5 يا 6 نقش کوتاه در ديگر آثارش داشتم و اين کار را براي اداي دين به مهرجويي انجام دادم. نقش اول فيلم «گاو» را برعهده داشتم اما در ديگر آثار او مثل «آقاي هالو»، «پستچي»، «دايره مينا» و ... نقش اول بازي نکردم. اين حرف نشان مي‌دهد که او از نظر اخلاقي بسيار متعهد بود و مي‌دانست مهرجويي فيلم ساز خوبي است و از طرف ديگر اصلا اندازه نقش برايش مهم نبود و ارزش نقش اهميت داشت. در فيلم «آقاي هالو» که يکي از ماندگارترين بازيهاي او است نقش بسيار کوتاهي دارد اما بسيار دلنشنين در کاراکتر آن قهوه‌چي ظاهر شده است.

وي با اشاره به شخصيت اين هنرمند، اظهار کرد:

در اين ميان صحبت فقط از استعداد بازيگري نيست و تا آنجا که در جريان هستم او اهل کتاب و مجله خواندن بود و اصلا دوستي ما از مجله فيلم آغاز شد. حس دوستانه اي بين ما ايجاد شد و چندبار با هم همسفر شديم. اين مرد بسيار طناز بود و در اوج گرفتاري و سختي‌ها هم روحيه خيلي خوبي داشت و در عين جدي بودن بسيار شوخ بود اما در عين حال اصلا لمپن نبود يعني زماني که لطيفه‌اي تعريف مي‌کرد احساس مي‌کردي يک استاد دانشگاه است. در واقع مهارت او در بازيگري و شان و احترامي که براي خودش قائل بود باعث مي‌شد اينگونه رفتار کند.

فيلم سينماي «گاو» به کارگرداني داريوش مهرجويي

طالبي نژاد در ادامه صحبتهاي خود با تاکيد بر اينکه "انتظامي از جمله کساني بود که ميدانست کسي از او دفاع نخواهد کرد و خودش بايد از خودش، هنر و جايگاهش دفاع کند" خاطر نشان کرد:

متاسفانه انتظامي اشتباهي در سال‌هاي آخر عمرش مرتکب شد و البته خودش گفت که فريب خورده اما اي کاش هيچ وقت وارد ماجراي سياست نمي‌شد. همين يک اتفاق مي تواند کارنامه پربار يک آدم را مخدوش کند. اين را از اين جهت مي‌گويم که متاسفانه در روز تشييع جنازه ايشان از مقابل تالار وحدت آن انتظاري که از حضور انبوه جمعيت داشتيم برآورده نشد. من فکر مي‌کردم حداقل در تهران يک ميليون نفر به دنبال پيکر ايشان راه بيافتد.

وجوه ارزشمند انتظامي و مهرجويي را ناديده نگيريم

او ادامه داد: ما بايد يادمان باشد که نبايد با يک نقطه ضعف تمام وجوه ارزشمند يک هنرمند را ناديده بگيريم مثل همان کاري که اکنون برخي با مهرجويي مي‌کنند. او بيش از 10 فيلم بسيار مهم در کارنامه هنري‌اش دارد، بنابراين بايد حرمت او را نگه داشت. نبايد فراموش کنيم که هنرمنداني مانند آقاي انتظامي، نصيريان و آن گروه بچه‌هاي تئاتر سنگلج، پرويز فني زاده و جمشيد مشايخي وقتي وارد سينما شدند و فيلم «گاو» را بازي کردند تغيير و تحولي در عرصه بازيگري ايجاد کردند. تا پيش از آن الگوي بازيگري در سينماي ما فيلم‌هاي هندي و سينماي هند بود يعني يک نوع بازي اغراق شده که در واقع با هيچکدام از قواعد بازيگري مدرن و کلاسيک همخواني نداشت و به نوعي يک بازي جعلي بود. اما در فيلم «گاو» تماشاگر براي اولين‌بار با طرز حرف زدن، راه رفتن، داستان و طراحي لباس جديدي مواجه مي‌شود. درواقع سينما سبک جديدي را به خود مي‌گيرد و نسبت واقعيت با دنياي فيلم بيشتر مي‌شود.

مرحوم عزت الله انتظامي

طالبي‌نژاد همچنين گفت: اين نزديک کردن به واقعيت نياز به تمرين و ممارست بسياري داشته و اين يکي از ويژگي‌هاي مهم کار عزت الله انتظامي بود. او درباره بازي در فيلم «گاو» گفته بود که من مدتها به طويله‌اي در نزديکي قزوين مي‌رفتم و حرکات گاوها را زير نظر مي‌گرفتم و طرز علف خوردن، نگاه کردن گاو را نگاه مي‌کردم تا بتوانم آن صحنه‌اي را که خودم تبديل به گاو مي‌شدم را به درستي اجرا کنم. در نهايت آنها بازيگري در سينما ايران را متحول کردند و سليقه مردم را تغيير دادند و ديگر، نخبگان جامعه با بازي ايرج قادري و فردين اقناع نمي‌شدند.

حضورش در يک فيلم، به آن اعتبار مي‌بخشيد

اين منتقد و نويسنده در پاسخ به اينکه انتظامي چقدر بر روي کارگرداناني که با ان ها همکاري مي‌کرده تاثير داشته، گفت: نبايد اين را فراموش کنيم که انتظامي مي‌دانست نبايد در کار کارگردان دخالت کند ولي يک نکته وجود دارد، برخي از کارگردانان جواني که او در آثارشان نقش آفريني کرد، حواسشان بود که دارند با چه کسي کار مي‌کنند در نتيجه آنها هم کار خودشان را جدي‌تر مي‌گرفتند. از يک کارگردان شنيدم که مي‌گفت وقتي آدم با بازيگر درجه يک کار مي‌کند خودش را موظف مي‌داند بهترين کارش را انجام دهد و با وسواس بيشتري آن را به سرانجام برساند و قطعا وقتي اسم انتظامي در فيلمي آورده مي‌شد، توقعات از آن اثر هم بالاتر مي‌رفت، بنابراين کارگردان بايد به ازاي اين اعتباري که انتظامي به فيلمش ميداد تمام توانش را به کار مي‌گرفت که هم شان او را حفظ شود و هم اثرش ضعيف نباشد. اما اينکه فکر کنيم او به آقاي مهرجويي هم چيزي را آموخته، شايد چندان درست نباشد. خود انتظامي هم معترف بود که او آدم بسيار باسوادي است اما درعين حال پيشنهادهايي به او مي داده و حتي سر فيلم «بانو» که گريم بسيار سنگيني داشته، خودش پيشنهادهايي براي گريم و بازي‌اش داشته است.

وي با بيان اينکه "آقاي انتظامي ديگر در کنار ما نيستند اما من باورم نمي‌شود که او فوت کرده است" اظهار کرد:

سينما اين خاصيت را دارد وقتي کسي را ثبت مي‌کند هم در خاطرات ملي کشور مي‌ماند و هم در تاريخ سينما. بنابراين او هيچگاه نمي‌ميرد. من مرگ او را باور ندارم و تا وقتي سينماي ايران وجود دارد، آقاي انتظامي هم وجود خواهد داشت. همانطور که چارلي چاپلين هم بعد از گذشت بيش از 40 سال از فوتش همچنان با ديدن آثارش زنده است و هر وقت فيلمي از او ببينيد فکر مي کنيد همين الان بازي کرده است. انتظامي هم از آن دسته آدمهايي است که فراموش نخواهد شد. خيلي‌ها بودند که به دليل خطايي که انجام دادند و ارزش کار خود را حفظ نکردند بعد از گذشت مدت کوتاهي از فوتشان از خاطرات رفتند.

مروري بر زندگي مرحوم عزت الله انتظامي

طالبي‌نژاد همچين افزود: نکته‌اي که درباره انتظامي وجود دارد اين است که سلامت نفس و جسم داشت. من هيچگاه نديدم که او در حال سيگار کشيدن يا کارهايي که براي بدنش مضر است، باشد. همين امر باعث استحکام شخصيت او شده بود زيرا ضعفهايي از اين دست نقطه آغازي است براي شکست هر هنرمند.

ضعف در سناريو باعث شد برخي فيلمهايش ضعيف‌تر باشند

اين منتقد در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود بيان کرد: عزت الله انتظامي در شخصيت‌هايي ايفاي نقش کرد که ابتدا در سناريو خوب خلق شده بودند و بعد آنها را به خوبي بازي کرد. يک نکته را آقاي ناصر تقوايي هم به آن تاکيد دارد اين است که اگر شخصيتي خوب نوشته شود، بازيگر نمي‌تواند آن را بد بازي کند. بعضي از نقشهايي که برخي بازيگران خوب مثل آقاي انتظامي و خسرو شکيبايي بازي کرده اند و نظر مي‌آيد که شخصيت‌هاي پخته‌اي نيستند، علتش اين است که بد نوشته شده‌اند. زيرا بازيگر تمام تلاشش را مي‌کند که اجراي خوبي داشته باشد اما وقتي زمينه اش وجود ندارد اثر خوبي از آب در نمي آيد.

مرحوم عزت الله انتظامي

او ادامه داد: در بين فيلم‌هايي که بازي کرده، کامل ترينش «گاو» است و در اين ترديدي وجود ندارد. در برخي فيلمهاي ديگر مثل «شير سنگي» مسعود جعفري جوزاني بسيار خوش درخشيد، در «اجاره‌نشين‌ها» نقشش را فوق‌العاده خوب بازي کرده است. در فيلم «ناصر کرد» ناصر تقوايي که پيش از انقلاب ساخته شده بسيار موفق بوده گرچه نقش اصلي نيست. درنهايت با نگاهي به کارنامه کاري اش در موارد محدودي که او نقشش را دوست نداشته، ضعف پرداخت شخصيت بوده که باعث شده در آن آثار به خوبي بازي نکند. ممکن است در کارهايش بداهه گويي داشته باشد اما اين زمينه بايد در ابتدا در خود متن باشد. بر اين اساس هرجا که متن خوب بوده آقاي انتظامي هم درجه يک بازي کرده است.

احمد طالبي نژاد با اشاره به اينکه "شيوه بازيگري آقاي انتظامي مانند آنچه در سينماي گذشته وجود داشت، غرق شدن در نقش بود اما ديگر اين روش مرسوم نيست" گفت:

يعني بازيگر به مدت مشخصي مثلاً دو تا سه ماه در نقشي غرق مي‌شد و به نوعي تبديل به آن آدم مي‌شد. اما اکنون ميگويند بازيگر توانا کسي است که وقتي سر صحنه و جلوي دوربين قرار دارد تبديل به همان شخصيت شود و به محض آنکه کات داده شود خود واقعي‌اش باشد. اين دو شکل بازيگري در جهان بازيگري مطرح است و خيلي‌ها هنوز همان شيوه قديمي را قبول دارند که انتظامي از آن دسته آدم‌ها بود که در نقشش غرق ميشد.
اين منتقد در پايان خاطر نشان کرد: در نهايت مهم اين است که تو جنم بازيگري داشته باشي. در اين صورت با تجربه و کلاس و آموزش بقيه مسايل حل مي‌شود. ما بازيگراني داشتيم که تحصيل کرده‌هاي بازيگري از دانشگاه‌هاي معتبر جهان بودند اما به بازيگر خوبي تبديل نشدند زيرا جوهر و استعداد ذاتي اش را نداشتند. اين توانايي با تحصيلات آکادميک تنها مي‌تواند مقداري پرورش و گسترش پيدا کند و انتظامي با داشتن اين ويژگي ذاتي و نقش آفريني در آثار ارزشمند توانست آثار ارزشمندي را از خود به يادگار بگذارد.
عزت الله انتظامي صبح 26 مرداد ماه 1397 در سن 94 سالگي چشم از جهان فرو بست.

بيشتر بدانيد : عزت‌الله انتظامي بازيگر پيشکسوت سينما و تئاتر درگذشت

عزت‌الله انتظامي 30 خرداد 1303 در تهران متولد شد. فارغ‌التحصيل دانشکده‌ هنرهاي زيباي تهران در سال 1332 به آلمان غربي رفت و در مدرسه شبانه تئاتر و سينما به نام «فولکس هوخ شوله» در «هانوفر» تحصيل کرد و در سال 1337 به ايران بازگشت.
از فيلم‌هاي سينمايي اين بازيگر که در اين لينک تمام فعاليت‌هايش قابل مشاهده است مي‌توان به «آقاي هالو»، «پستچي»، «گاو»، «ستارخان»، «صادق کرده»، «حاجي واشنگتن»، «گراند سينما»، «هامون»، «ناصرالدين شاه آکتور سينما»، «روز واقعه»، «خانه‌اي روي آب»، «ديوانه‌ از قفس پريد»، «گاو خوني»، «ميناي شهر خاموش»، «آتش سبز»، «راه آبي ابريشم» و «چهل‌سالگي» اشاره کرد.

بيشتر بدانيد : نگاهي به زندگي و آثار عزت الله انتظامي + تصاوير

بر همين اساس قرار است، در مراسم افتتاحيه سي و هفتمين جشنواره فيلم فجر به ياد اين هنرمند فقيد مراسم نکوداشتي برپا خواهد شد. انتظامي چهار بار براي بازي در فيلم‌هاي «گاوخوني»، «خانه‌اي روي آب»، «روز فرشته» و «گراند سينما» موفق به دريافت سيمرغ بلورين جشنواره فجر شد و همچنين بازي او در «ناصرالدين شاه آکتور سينما» و «خانه خلوت» شايسته تقدير شناخته شد. او در سه دوره از جشنواره فيلم فجر نيز داور بود.

بيشتر بدانيد : از بزرگداشت ديرهنگام فاطمه معتمدآريا تا تجليل از مردي که صدايش را نفروخت + عکس

سي و هفتمين جشنواره فيلم فجر به دبيري ابراهيم داروغه‌زاده همزمان با چهلمين سالگرد انقلاب اسلامي دهم تا بيست و دوم بهمن ماه برگزار خواهد شد.

بيشتر بدانيد : اظهارات جنجالي عزت الله انتظامي درباره سياست هاي کثيف سيستم!

بيشتر بدانيد : حاشيه هاي مراسم تشييع عزت الله انتظامي + عکس

منبع: isna.ir