چه خبر - کيست تخمدان

شايد شما هم با خانمهاي متعددي رو به رو شده باشيد كه از اختلالات دوره ماهانه شكايت دارند و نمي دانند چه کاري انجام دهند و البته در اين ميان حتي برخي از دختران به دليل بي اطلاعي از اهميت موضوع آن را با مادرشان نيز در ميان نمي گذارند تا چه برسد به مراجعه به پزشك متخصص. بعضي ديگر از خانمها هم از وجود موهاي زائد صورت ناراحتند و نمي دانند براي رفع اين مشكل چه بايد بكنند؟ برخي به پزشك مراجعه مي كنند و برايشان تشخيص كيست تخمدان داده مي شود كه آنها پيش از ديگران نگرانند ولي باز هم درباره مشكلشان حرفي نمي زنند و چيزي نمي پرسند و...
با توجه به اهميت اين موضوع و ارتباط سلامت تخمدانها با سلامت «زن» ما اين مقوله را با دكتر مريم جهان افروز برهاني،جراح و متخصص بيماريهاي زنان و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي در ميان گذاشتيم.

با توجه به آمار قابل توجهي كه كيست هاي تخمدان بويژه در دخترخانمها پيدا كرده،لطفاً توضيح دهيد كيست تخمدان چيست و آيا خطرناك است؟

كيست تخمدان عبارت است از توده هاي تخمداني معمولاً خوش خيم كه اغلب از نسج تخمدان توليد مي شود و در بسياري از موارد از فوليكول هاي سطح تخمدان سرچشمه مي گيرد.در واقع كيست تخمدان از توده هاي كيسه مانندي كه داراي يك جدار است و مقداري مايع ساده داخل آن جمع شده، تشكيل شده است.

چه عواملي باعث بروز كيست تخمدان مي شود؟

علل متفاوتي مي تواند باعث بروز اين كيست ها شود كه اكثراً علت آن عدم تخمك گذاري است، چون فوليكولي كه قرار است «تخمك» را ايجاد كند و معمولاً در روز چهاردهم بعد از شروع عادت ماهيانه، پارگي طبيعي پيدا كرده و تخمك را آزاد مي كند،اين اتفاق در اين فرد رخ نمي دهد و با تجمع آب در داخل خود،تبديل به كيست مي شود. گاهي چند تخمك چند كيست توليد مي كنند و اين عمل تكرار شده،تعداد زيادي كيست كوچك در تخمدانها ايجاد مي شود كه آنها را به نام تخمدانهاي «پلي كيستيك» مي شناسيم.

بيشتر بدانيد : سندرم تخمدان پلي کيستيک قابل درمان است؟

كيست تخمدان چند نوع است؟ آيا همه كيست ها خطرناكند؟

كيست ها انواع مختلف دارند ولي كيست هاي تخمدان شايع كه بيشتر ديده مي شود،اكثراً كيست هاي ساده و همان كيست هايي است كه شرح داده شد. ولي در مواردي اين كيست ها مي تواند بدخيم و خطرناك باشد كه براي تشريح آنها به بحث هاي پيچيده پزشكي نياز مي باشد. گاهي هم از محل فوليكول تخمداني در مرحله دوم سيكل ماهانه كه دوره «لوتيئني» ناميده مي شود كيست هاي لوتيئني ساخته مي شود كه آنها نيز به نام كيست «فونكسيونل» شناخته شده و خطرناك نيستند. اين كيست ها يا خود به خود و يا بوسيله درمانهاي ساده رفع مي شوند.

معمولاً بيماراني كه كيست تخمدان دارند،با دارو درمان مي شوند؟

همانطور كه اشاره شد،كيست هايي كه جدار نازك و صاف دارند، ساده هستند و در داخل آنها مايع صاف بدون هيچ گونه نسج اضافي ملاحظه مي شود اينها كيست هاي «فونكسيونل» هستند و اكثراً خود به خود رفع مي شوند،پس به درمان خاصي نياز ندارد. ولي گاهي همين كيست ها،كمي بزرگتر شده و مي توانند علايمي مثل درد در زيردل و اختلال در دوره ماهانه بيمار توليد كنند. گاهي هم لكه بيني در اين بيماران ديده مي شود كه با استفاده از قرص هاي ضدبارداري به راحتي درمان مي شوند و با يك سونوگرافي ساده هم تشخيص داده مي شوند. در ضمن تخمدانهاي با كيست هاي متعدد (پلي كيستيك) نسبتاً خوش خيم هستند ولي درمان آنها در بيماران مختلف بر حسب شرايط بيمار نظير وزن و اينكه ازدواج كرده يا نه و يا بچه مي خواهد يا نمي خواهد كاملاً متفاوت است و به بررسي ها و آزمايشهاي دقيق تر و مراجعه هاي متعدد به پزشك نياز دارد.

خانم دكتر چه كيست هايي به جراحي نياز دارند؟

در بيماري كه كيست تخمدان دارد، اگر علايم غيرعادي رخ دهد، ممكن است كار به جراحي بكشد،مثلاً كيست پاره شود و يا دردهاي شكمي و لگني حاد و علايم خونريزي داخل شكمي پيدا شود، اكثراً كار به جراحي مي كشد. در بعضي موارد هم ممكن است كيست دچار پيچ خوردگي شود و اين پيچ خوردگي ادامه يافته منجر به تحريك پريتون و كيست دچار كم خوني شود. در اين صورت نيز اگر علايم با جابجايي و استراحت تغيير نكند و درد و استفراغ ادامه پيدا كند،بايد جراحي شود.
در حالتي كه كيست خيلي بزرگ شود و يا آنكه پس از چند دوره درمان طبي به درمان جواب ندهد بايد جراحي شود. معمولاً تخمدانهاي با كيست هاي متعدد به جراحي نياز ندارند ولي بيمار بايد با دقت تحت نظر باشد و ممكن است سالها به درمان طبي نياز داشته باشد كه بر حسب شرايط سني،وضعيت كيست ها و شرايط زناشويي و وزن بيمار،درمانها متفاوت خواهد بود.

كيست تخمدان معمولاً چه علايمي ايجاد مي كند؟

علايم حاد كيست تخمدان شامل:احساس درد ناگهاني شكم، تهوع و استفراغ، تغييرات نبض،احساس ضعف كه ممكن است به علت خونريزي داخلي باشد. بعضي وقتها با خونريزي مختصر پريتون علايم شدت پيدا نمي كند و با استراحت در بيمارستان علايم بهبود پيدا كرده و احتياج به عمل ندارد.

آيا اين كيست ها قابل پيشگيري هستند؟

پيشگيري بدون استفاده از دارو براي كيست تخمدان وجود ندارد فقط تجربه نشان داده كه افرادي كه از قرصهاي ضد بارداري استفاده مي كنند،كمتر دچار كيست تخمدان مي شوند و در حاملگي و شيردهي نيز به علت مهار فعاليت تخمدان كيست هاي تخمدان كمتر مشاهده مي شود و اگر هم وجود داشته باشد در دوره بارداري و شيردهي خود به خود پس رفت پيدا مي كند.
معمولاً خانم هايي كه دير ازدواج مي كنند و دير حامله مي شوند،بيشتر در معرض اين كيست ها قرار مي گيرند، ولي كاملاً نمي توانيم بگوييم كه براي جلوگيري از كيست تخمدان قرص ضد بارداري بخورند چون همه خانمها كيست تخمدان پيدا نمي كنند بنابراين توصيه مي كنم با مراجعه مرتب سالانه به پزشك متخصص زنان مشاوره و معاينه شوند و هرگاه دردهاي مبهم لگني، لكه بيني و يا بي نظمي در عادت ماهانه پيدا كردند.بايد با متخصص زنان مشورت كنند و به موقع سونوگرافي انجام دهند تا در صورت كيست،نوع آن مشخص شود و درمان به روش صحيح صورت گيرد.چون اكثر اين كيست ها در صورت تشخيص بموقع با درمان دارويي رفع خواهند شد( استفاده از هورمون ها) و به ندرت كار به جراحي مي كشد.

معمولاً دختر خانمهايي كه كيست تخمدان دارند،از اينكه در آينده بار دار نشوند،نگران هستند، آيا كيست تخمدان مانع بارداري مي شود؟

در تخمدانهاي پلي كيستيك با توجه به اينكه كاملاً وضع آندوكرينولوژي زن به هم مي خورد و از تخمدانهاي كيستيك و بدون تخمك گذاري هورمونهاي مردانه ترشح مي شود همچنين پرمويي (هيرسوتيسم) و اختلالات شديد دوره ماهانه ديده مي شود (مثلاً هر شش ماه يا هر سه تا چهار ماه يكبار پريود مي شوند) فرد دچار اختلال قاعدگي شديد مي شود،در نتيجه با شرايط حاملگي دشوار روبه رو است و به كمك پزشك نياز دارند. علاوه بر اين افرادي كه هنوز ازدواج نكردند،هم نبايد رها شوند چون اختلالات و تغييرات هورموني ايجاد عوارض مي كند و حتي مي تواند حالتي شبيه ديابت در بيماران ايجاد كند.

در بخشي از صحبتهايتان اشاره به قرصهاي ضدبارداري در پيشگيري و درمان كيست تخمدان كرديد آيا دختر خانمهايي كه به منظور درمان كيست تخمدان از قرصهاي ضدبارداري استفاده مي كنند،براي بارداري در آينده با مشكلي برخورد نخواهند كرد؟

اثر قرصهاي ضدبارداري در عقيم كردن خانمها علمي نيست، مگر اينكه به مدت خيلي طولاني قرص بخورند، به طوري كه اندومتر خيلي لاغر شود،ولي هيچ منبعي ننوشته است كه قرص ضد بارداري كسي را براي ابد عقيم مي كند. ممكن است بارداري را مدتي به تأخير بيندازد، ولي عقيم و نابارور نمي كند.حتي بعضي خانمها كه قرص مصرف مي كنند،وقتي آن را قطع مي كنند،دچار آمنوره (قطع پريود) مي شوند. توصيه مي شود كساني كه قرص مصرف مي كنند،قبل از پنج سال دوباره بازنگري كنند و با نظر پزشك معالج قرص را ادامه دهند.

كساني كه كيست تخمدان دارند و تحت درمان هستند، چه نكاتي را بايد رعايت كنند؟

خانمهايي كه كيست تخمدان دارند و دارو مصرف مي كنند، بايد از حركات ورزشي جهشي و كششي، دووميداني،شنا،يوگا و نظير آن پرهيز كنند. در واقع هر كاري كه فشار به لگن بياورد ممنوع است.پس از دوره درمان هم كه پزشك تعيين مي كند، دوباره مراجعه كنند تا از درمان كامل خود مطلع شوند و در صورت جواب ندادن درمان و بهبود نيافتن، بررسي هاي آزمايشگاهي دقيق تر از آنها به عمل آيد.

اصولاً خانمها براي اطلاع از وضعيت سلامت خود هر چند وقت يكبار بايد به متخصص زنان مراجعه كنند؟

تمام خانمها بايد سالي يكبار به متخصص زنان مراجعه كنند و تحت معاينه قرار گيرند. بخصوص پس از سن 50 سالگي كه مشكلات خطرناك تخمداني (سرطانها) شايعتر است و از اين سن بايد هر شش ماه يكبار حتماً مورد معاينه دقيق قرار گيرند. كلاً براي رفع كيست ها ساده ترين و كم خرج ترين درمان همان قرص هاي ضد بارداري است ولي بيمار نبايد خودسرانه عمل كند،بلكه بايد تحت نظر متخصص زنان باشد و فرمهاي مقاوم بدرمان را جدي بگيرد. ساده انديشي هرگز در هيچ مسأله پزشكي مجاز نيست، بخصوص در مورد مسأله تخمدان كه عضوي كليدي است و سلامتي و شادابي و زايندگي زن مستقيماً با آن در ارتباط است. خانمها بايد حساس باشند و مثل يك نگين الماس آن را گرانقيمت بدانند. مشكلات تخمداني از جنين داخل شكم مادر تا صد سالگي مي تواند ظهور كند پس در هر مرحله اي از زندگي حتي در كودكي بايد مواظب اين عضو حساس باشيم كه جانشين ندارد.

خانم دكتر برهاني در پايان گفتگو چنانچه نكته خاصي وجود دارد كه مادران در ارتباط با دختر خانمهايشان بايد به آن توجه كنند، اشاره بفرماييد.

تمام مادران عزيز اگر دختر خانمي دارند كه چاق است،اختلال عادت ماهانه دارد و بخصوص موي اضافي غيرعادي در بدن دارد (هيرسوتيسم) اين سه علامت را جدي بگيرند و حتماً با پزشك متخصص زنان مشورت كنند. نكته مهم ديگر اينكه به دختران خود تفهيم كنند كه به خاطر سلامتي ازدواج كنند،نه به خاطر اتومبيل و آپارتمان و ويلا چون دير ازدواج كردن باعث كيست تخمدان، فيبروم رحم، زايمانهاي با سزارين، شيردهي ناموفق، آندومتريوز و... مي شود.امروز علم مي گويد: بهترين تخمك مربوط به سن زير 24 سال است يعني بين 20 تا 24 سالگي.

بيشتر بدانيد : کيست‌هاي تخمدان؛ عوامل، علائم و درمان

بيشتر بدانيد : همه چيز درباره کيست هاي تخمدان

بيشتر بدانيد : تغذيه مناسب براي درمان کيست تخمدان

بيشتر بدانيد : توده هاي تخمداني، از خوش خيم تا بدخيم

بيشتر بدانيد : کيست تخمدان را با طب سنتي درمان کنيد

بيشتر بدانيد : كيست تخمدان ، ترس ندارد

بيشتر بدانيد : تفاوت ميان تنبلي تخمدان و تخمدان پلي‌کيستيک در چيست؟

منبع : روزنامه قدس