بزرگنمايي:

چه خبر - کتاب درماني يک واژه قديمي است. مفهوم اساسي کتاب درماني، بازپروري از راه خواندن است. فکر کتاب درماني از آن جا بر مي خيزد که انسان به تعيين هويت با ديگران از راه ادبيات و هنر علاقمند است. كتاب درماني تعامل بين خواننده و ادبيات است. در روش درمان با كتاب، مطالب خواندني كه در اختيار خواننده قرار مي‌گيرد، تاثير درماني و شفابخشي دارد.

اگرچه اين مفهوم طيف گسترده اي از کاربري ها را در بر مي گيرد، در اين بخش ما تنها به کاربري آن در گستره کودکان و نوجوانان در بحران مي پردازيم: زماني که کودکان و نوجوانان با مشکلات اجتماعي، احساسي يا شخصي رو به رو هستند و نياز به کتاب درماني دارند.

متخصصين رشد و پرورش كودكان، بارها، كتاب درماني را براي مواردي كه كودكان در فشارهاي روحي مانند بستري بودن در بيمارستان، از دست دادن دوست و جدايي والدين،‌ يا در شرايط جنگ و رخداد هاي طبيعي همچون سيل و زلزله قرار مي گيرند، توصيه كرده‌اند. ادبيات مي‌تواند كودكان را در درك عواطف خود، همذات‌پنداري با شخصيت‌هايي كه احساس‌هاي مشابه را تجربه مي‌كنند و نيز كسب بينشي نوين نسبت به چگونگي برخورد ديگران با همان مشكلات، ياري رساند.كتاب مي‌تواند نقشي همچون آينه را براي كودكان بازي كند؛ به اين معنا كه بازتاب‌‌دهنده‌ي ويژگي‌هاي ظاهري، روابط، احساس‌ها، انديشه‌هاي آن‌ها در پيرامونشان باشد. همچنين كتاب مي‌تواند چون پنجره‌اي رو به جهان باشد كه كودكان را به نگاه فراتري از خود و پيرامون‌شان دعوت كند تا با شخصيت‌ها و شرايط پيوند برقرار نمايند.

ادبيات به چهار شيوه در رشد عاطفي كودكان سهيم مي‌شود:

نخست، ادبيات به كودكان ثابت مي‌كند كه در بسياري از احساس‌ها مانند ديگران هستند و اين ‌كه بروز اين احساس‌ها و عواطف در آن‌ها امري عادي و طبيعي است.
دوم، ادبيات، هرگونه احساس را از نقطه‌نظرهاي گوناگون به بررسي مي‌گيرد و تصويري كامل از آن به دست مي‌دهد و برپايه‌ي اصولي، آن احساس ويژه را شناسايي مي‌كند.
سوم، كنش‌هاي شخصيت‌هاي گوناگون نقطه‌نظرهايي را براي شيوه‌هاي برخورد با عواطفي ويژه ارائه مي‌دهد.
چهارم، ادبيات به روشني نشان مي‌دهد كه هر فرد عواطف گوناگوني را تجربه مي‌كند و ديگر اين ‌كه اين عواطف گاهي در تضاد و كشمكش با يكديگر قرار مي‌گيرند.

کودکان هنگام کتاب درماني سه فرايند را تجربه مي کنند: فرايند همانند سازي، فرايند پالايش رواني و فرايند بينش درون.
از آن جا که کودکان و نوجوانان در بيشتر موارد خود را به جاي شخصيت هاي کتاب يا قهرمان هاي اصلي داستان مي گذارند، چنانچه در پروژه هاي کتاب درماني، کتاب هاي مناسبي گزينش شوند، همانند سازي به آن ها کمک مي کند تا مشکلات خود را شناسايي کنند و هنگامي که در مي يابند در رويارويي با اين گونه مشکلات تنها نيستند،‌ احساس آرامش و امنيت مي کنند و از تنهايي و تشويش آن ها کاسته مي شود. زماني که اين همانند سازي صورت گرفت،‌ فرايند پالايش رواني نيز انجام مي شود. کودک و نوجوان از جنبه احساسي در گير داستان مي شود و مي تواند احساسات خود را در شرايطي امن بروز دهد. با همانند سازي و پالايش رواني، کودک و نوجوان براي تجزيه و تحليل مشکلات خود توانمندتر مي شود. اين گونه تحليل ها سبب افزايش آگاهي و در ک عميق تر آن ها از خود و ارتباط با ديگران مي شود. اين خود آگاهي کودک و نوجوان را قادر مي سازد تا دريافت هاي خود را از رخدادها دگرگون کند و رفتارهايش را بهبود بخشد.

کتاب درماني مي تواند به شکل انفرادي و يا گروهي انجام شود. در کتاب درماني هاي انفرادي، ‌کتابي براي يک فرد خاص با يک نياز ويژه برگزيده مي شود. آن کودک يا نوجوان خاص مي تواند کتاب را خود بخواند يا برايش خوانده شود. فعاليت هايي که پس از خواندن کتاب طراحي شده اند به شکل انفرادي با آن کودک و يا نوجوان انجام شود. کودک و يا نوجوان درباره آن کتاب با آموزگار، کتابدار و يا هر فرد بزرگسال که با او کار مي کند، مي تواند گفت و گو کند،‌ گزارشي درباره داستان بنويسد و يا احساسات خود را به شکل هنر نقاشي يا هر گونه ديگر از هنر بيان کند. در اين پروسه کودک و نوجوان از فشار هاي احساسي رها مي شود و در ضمن با تحليل ارزش هاي اخلاقي و برانگيخته شدن تفکر انتقادي در او، بر خود آگاهي او افزوده مي شود و مي تواند ارزيابي هاي شخصي و اجتماعي خود را بهبود بخشد. نتيجه آن خواهد شد که او رفتارش را بهبود بخشد و بتواند موضوع هاي مهم زندگي را درک کند.

در کتاب درماني هاي گروهي، کودکان و نوجوانان داستاني را بلند مي خوانند يا برايشان کتابي خوانده مي شود. گفت و گوي گروهي و فعاليت هاي جمعي در پي اين خواندن انجام مي شود. آن ها در اين بحث ها در مي يابند که تنها نيستند و مي توانند مشکلات خود را با ديگران سهيم شوند.

اگرچه کتاب درماني براي حل مشکلات کودکان در بحران است، اما تنها به اين موارد محدود نمي شود. به طور کلي ادبياتي که زندگي کودکان را بازتاب مي دهد، مي تواند کودکان را در حل مشکلات و ناشناخته هاي زندگي خود ياري دهد.

گام هاي کتاب درماني:
شناسايي نيازهاي کودکان و نوجوانان مورد هدف
گزينش مواد مناسب
طراحي فضا و زمان نشست ها (از پيش مخاطبان را درباره چگونگي گرداندن جلسه آگاه کنيد).
طراحي فعاليت هاي پس از کتاب خواني
گفت و گو درباره داستان يا کتاب
نوشتن درباره کتاب يا داستان،‌ نقاشي و اجراي نمايش
برانگيختن کودکان براي فعاليت ها بيشتر (پرسش هاي بيشتر درباره موضوع کتاب يا داستان).
اختصاص زمان استراحتي به کودکان – دادن فرصتي براي واکنش آن ها به داستان

معرفي فعاليت هاي بيشتر:
بازگويي دوباره داستان
گفت و گوي عميق تر درباره داستان (براي نمونه مي توان درباره کارهاي درست و غلط شخصيت هاي اصلي، ضعف و قوت آن ها، درباره اصول اخلاقي و قوانين بيشتر گفت و گو کرد).
فعاليت هاي هنري (صحنه هايي از داستان را تصويرگري کنند، با استفاده از کلاژ عکس و روزنامه تصويرهايي از داستان را بازنمايي کنند).
نوشتن خلاق (براي نمونه داستان را به شکل ديگري بازنويسي کنند، ‌تصميم هاي شخصيت هاي داستان را تجزيه و تحليل کنند).
نمايش خلاق (نقش بازي کنند، و يا با ساختن عروسک هاي داستان، آن را به شکل نمايش عروسکي اجرا کنند).

برگردان:
زهره قاييني
منبع:
nola kortner aiex.”bibliotherapy” . eric clearinghouse on reading, english, and communication digest 82.
mardziah hayati abdullah(2002) “ what is bibliotherapy?” eric clearinghouse on reading, english, and communication digest 177,edo-cs-02-08[2]






منبع: ketabak.org



مطالب پيشنهادي:
شما شوخي ميکني فحش نميدي؟ ما اين خانم رو معروف کرديم!
چرا «ديدار روحاني و شجريان» کذب است؟مراسم ختم همسر بنيامين؛ از اشک‌هاي شيلا خداداد تا آوازخواني اصفهاني + تصاويرتصويري از زنده‌ياد نسيم حشمتي، همسر بنيامين بهادري
تکذيب خبر درگذشت بهروز وثوقي