بزرگنمايي:
چه خبر - با بچه چي ببينيم، چي نبينيم؟!
چند سالي مي‌شود تلويزيون به يکي از نيازهاي اوليه و اساسي هر خانواده‌اي تبديل شده است و اگر نباشد يا خداي ناکرده خاموش باشد، فقدانش با تمام وجود احساس مي‌شود. تلويزيون کاربردهاي فراواني دارد و به عنوان اولين تفريح شناخته شده در دسترس کودکان به شمار مي‌آيد. بهويژه حالا که ديگر از حياط بزرگ خانه‌هاي ويلايي و بازي‌هاي گروهي بچهها خبري نيست، تلويزيون و برنامه‌هاي متنوع‌اش بهعنوان دوست هميشگي کودکان اهميت زيادي دارد.
اين محبوبِ خانوادههاي ايراني، نقش مهم و تعيينکنندهاي در تربيت، رشد ذهني و اجتماعي، نوع برخورد و تصوير آينده کودکان دارد بنابراين براي همين بايد به نيازهاي کودک مثل افزايش آگاهي در زمينههاي گوناگون، تشويق به کارهاي خوب با نمايش دادن مهرباني، سخاوت، ترويج و آموزش ارزشهاي اجتماعي، معرفي روشهاي دوستيابي و حفظ دوستي، ايجاد حس مسئوليت در کودکان و جلوگيري از رفتار خودخواهانه آن ها پاسخ مناسب بدهد اما آيا واقعا همه برنامه‌هاي تلويزيون در کشورمان به اين نيازها پاسخ مي‌دهند؟ در پرونده امروز، به کمک يک روانشناس محتواي چند برنامه تلويزيوني را براي مخاطب کودک بررسي کردهايم.
گفتوگو با «هانيه وزيرپناه» مشاور کودک
تماشاي تلويزيون بهشرط همراهي والدين
وزيرپناه، کارشناسارشد روانشناسي تربيتي و متخصص سايکودرام (هنر درماني)، پنج برنامه پرمخاطب تلويزيوني را مرور مي‌کند؛ او با نگاهي مختصر به هر برنامه، توضيح ميدهد که براي مخاطب کودک مناسب است يا خير؟
بچه ها خندوانه ببينند؟
چه برنامه‌اي؟ خندوانه
بچهها ببينند؟ ببينند ولي با حضور والدين
خندوانه براي مخاطب بزرگ سال، طراحي و برنامهريزي شدهاست، هرچند سازندگانش ميدانند مردم خندوانه را خانوادگي ميبينند. برنامه خيلي خوبي است اما وقتي فرض مخاطب بزرگ سال وجود دارد، حرفها و موقعيتهاي نامناسب براي کودکان ناگزير است. به همين دليل حتي نشستن کودکان پاي چنين برنامه‌اي که تاثير مثبت آن در روحيه فرد انکارشدني نيست، به حضور والدين نياز دارد. منظورم از همراهي پدرومادرها با کودکان هنگام تماشاي تلويزيون اين است که مثلا اگر کمدينها در اين برنامه شوخي کردند که مناسب بچه ها نبود يا حرف نامربوطي زدند يا کسي را مسخره کردند، لازم است والدين دربارهاش با فرزندشان حرف بزنند.
خندوانه
بايد يادآوري کنم که خندوانه، برنامه تاثيرگذاري است؛ در برههاي که همهجا پر از موج منفي است، انرژي مثبتي را وارد خانهها مي‌کند. خانوادهها ميخواهند شبها يکي دو ساعتي کنار هم، پاي تلويزيون استراحت کنند و در ميان سريالهاي پر از درد و غم، شادي خندوانه غنيمت است.
بچه ها سريال ببينند؟
چه برنامه‌اي؟ سريالها
بچهها ببينند؟ نه
بيشتر سريالهايي که اکنون از تلويزيون پخش مي‌شود براي مخاطب کودک افتضاحاند و ديدنشان حتي کنار بزرگ ترها هم توصيه نميشود. يا موضوعشان طلاق، خيانت، دزدي و اختلاس است يا رفتارهاي بدي نشان مي‌دهند؛ در سريالهاي کمدي، شخصيتها راحت به هم فحش مي‌دهند و به شوخي يا جدي همديگر را کتک ميزنند. اگر گزينه در دسترس بودن اطلاعات و امکانات، وجود نداشت با قاطعيت ميگفتيم ديدن سريالها براي بچههاي زير 15سال ممنوع است اما حالا اگر فرزندمان، آنها را در خانه نبيند ممکن است در مدرسه دربارهشان چيزهايي بشنود؛ پيشنهاد من اين است که پدرومادرها در ساعت پخش سريالها، برنامه سرگرمکننده جايگزيني داشتهباشند.
اگر فرزندتان، درباره سريالي کنجکاو شد ميتوانيد بگوييد«اگه وقت شد با هم ميبينيمش». بازخورد آني والدين هنگام ديدن سريالها هم مثل بقيه برنامه‌هاي بزرگ‌سالانه کمککننده است. اگر پدرومادرها خودشان اصرار به ديدن آنها دارند، در غياب فرزندشان اين کار را بکنند. آموزشهاي تصويري مخرب در سنين پايين، با شدتي تهنشين مي‌شود که جبرانش زمان و انرژي زيادي ميبرد.
بچه ها مسابقه برنده باش ببينند؟
چه برنامه‌اي؟ مسابقه برنده باش
بچهها ببينند؟ بدون حضور والدين اشکالي ندارد
برنده باش، برنامه‌اي مخصوص بزرگ سالان است. ديدنش براي بچههاي 6-5 ساله، نه لزومي دارد و نه اصلا جذابيتي اما تفکر اشتباهي در جامعه ما رايج شدهاست که فکر ميکنيم بايد از بچهها، دانشمندان همهچيزدان بسازيم و از کودکي شروع ميکنيم به ياد دادن و ياد دادن. در چنين جوي، بعضي پدرومادرها، فرزندشان را به ديدن برنامههايي مثل برندهباش، تشويق ميکنند. لازم است از خودمان بپرسيم اطلاعاتي مثل اينکه رئيسجمهور فلان کشور چه کسي است، به چه درد بچهها ميخورد؟
مسابقه برنده باش
براي آموزش دادن به بچهها، بهجاي پر کردن ذهنشان با اطلاعات عمومي بهدردنخور ميتوانيم بازي‌هاي خلاقانه طراحي کنيم. براي کودکان در سن دبستان تا حدود 12سالگي، آموزش اطلاعات عمومي، موضوعيت پيدا مي‌کند. کودکان در اين سن ميتوانند مسابقههايي مثل برندهباش را ببينند؛ البته براساس اشتياق خودشان نه اصرار والدين. چون سوالات اين برنامه، از نوع سوالات بسته است و تا جايي که من ديدهام محتواي حساسيتبرانگيزي هم ندارد و براي ديدنش به حضور والدين نيازي نيست.
بچه ها محله گلوبلبل ببينند؟
چه برنامه‌اي؟ محله گلوبلبل
بچهها ببينند؟ بله، با نظارت دورادور والدين
بين برنامه‌هاي کودک امروز، «محله گلوبلبل» برنامه جالبي است، بار آموزشي دارد و خوشبختانه به شيوه ايراني ساخته شدهاست. اين برنامه، ذهن کودکان را به سمت مفاهيم مثبتي هدايت مي‌کند اما از يک اصل مهم، غفلت کرده و آن «توضيح چرايي» است. بچهها با جملههايي مثل «با دوستت دعوا نکن» يا «دروغ گفتن، بد است» قانع نميشوند و نياز به استدلال دارند. به همين دليل، حتي در برنامه‌اي که براي کودکان ساخته شدهاست هم به حضور والدين نياز داريم؛ با اين تفاوتکه در برنامه‌هاي بزرگ‌سالانه، واکنش لحظهاي پدرومادرها را لازم داريم و اينجا حضور والدين بايد از نوع نظارت از راه دور و جلب همفکري کودک باشد.
برنامه «محله گلوبلبل»
بچهها بعد از ديدن برنامه‌اي، در فاصله پنج تا 10 روز علايم تاثيرگذاري از آن را نشان مي‌دهند؛ مثلا در رفتارشان ميبينيم که از شخصيت کارتوني تقليد ميکنند بنابراين اگر هنگام يا بعد از ديدن برنامه‌اي، علايم گنگ يا تاثيرپذيري در فرزندمان ديديم بايد با او دربارهاش گفتوگو کنيم و اين گفتوگو بهتر است از نوع سوالهاي جهتدار باشد؛ «چي شد که فلاني اين کار را کرد؟ به نظرت چه حسي داشت؟». توپ را توي زمين خودش مياندازيم و در درگيري ذهنياش به او کمک ميکنيم.
بچه ها آگهيهاي تلويزيوني ببينند؟
چه برنامه‌اي؟ آگهيهاي تلويزيوني
بچهها ببينند؟ ببينند ولي با حضور والدين
عناصري مثل موسيقي، استفاده از رنگ و تنوع در آگهيهاي تبليغاتي، حتي نوزادها را هم جذب مي‌کند بنابراين علاقه کودکان به ديدن آنها طبيعي است. ويژگي بارز آگهيهاي بازرگاني، تشويق به مصرفگرايي است هرچند بعضيهايشان اينروزها پيامهاي مثبت رفتاري و اخلاقي را هم منتقل ميکنند. جذابيت و گوناگوني تبليغات خلاقيت بچهها را درگير مي کند و سوالاتي هم در ذهن آنها شکل مي‌گيرد: «ما چرا اين وسيله رو نداريم؟» و اين سوال، گاهي به اصرار براي داشتن چيزي خاص منجر مي‌شود. پدرومادرها معمولا براي اينکه فرزندشان را از اين موضوع منصرف کنند، ميگويند «پول نداريم» يا «الان نميتونيم بخريمش». ما اجازه نداريم کودکانِ زير هشتسال را قاطي زندگي بزرگ سالانهمان کنيم. آموزش صرفهجويي بهصورت غيرمستقيم به بچهها خوب است اما جملاتي مثل «پول نداريم» بچه را وارد فضاي استرسزايي مي‌کند؛ او فکر مي‌کند پس «ما بدبختيم. از خونه مياندازنمون بيرون. ما ميميريم»! درعوض والدين ميتوانند مثلا دربرابر اصرار فرزندشان به داشتن اسباببازي جديد، به او بگويند: «برو اسباببازيهات رو بشمار. خب به نظرت کدوم يکي شبيه چيزيه که توي تلويزيون ديدي؟ چرا بايد اون رو داشتهباشيم؟ چي کار ميکنه؟». والدين همچنين بهدليل مشغلههاي فراوان، بعضي وظايفشان را فراموش کردهاند؛ قبلا پدرومادرها خيلي از اسباببازيها را با کاغذ، چوب و مقوا براي فرزندشان ميساختند. حبابسازِ امروزي، همان ظرف آب و مايعي است که با آن حباب درست ميکرديم.
بيشتر بدانيد : برنامه‌هاي متنوع تلويزيون براي تابستان كودكان
بيشتر بدانيد : شرمنده، تلويزيون امروز برنامه کودک ندارد!
بيشتر بدانيد : خاله ها و عموها لطفا به کودکان آموزش ايمني جنسي در تلويزيون بدهند!
منبع: روزنامه خراسان