بزرگنمايي:
چه خبر - روغن موتور چيست و چه ظايفي دارد؟
هرچند به وجود آمدن اصطکاک در مواردي مانند روشن کردن آتش در دوران غارنشيني انسان‌هاي نخستين امري دلخواه و دوست‌داشتني به شمار مي‌رفت، اما وجود اين مساله زماني اثر منفي خود را نشان مي‌دهد که ما با قطعات حساس و درهم پيچيده‌‌اي روبه‌رو هستيم که در کنار يکديگر موتور يک خودرو را به وجود آورده‌اند.
نزديکي زياد قطعات فولادي به هم که گاه تا اندازه‌هاي ميلي‌متري مي‌رسند از يک‌سو و سرعت فعاليت بسيار زياد آنها در محيطي بسته به نام بلوکه موتور از سوي ديگر لزوم وجود مايعي را که در سريع‌ترين زمان ممکن بين اجزاي تشکيل‌دهنده موتور قرار گرفته و وظيفه روانکاري را در اين مجموعه به عهده بگيرد بيش از پيش ضروري مي‌نماياند.
روغن موتور از ترکيب روغن پايه نفتي به اضافه افزودني‌ها به دست مي‌آيد و وظايف مهمي دارد که عبارتند از: روانکاري (کاهش‌دهنده اصطکاک بين قطعات)، کاهش سايش قطعات موتور، شست‌و‌شوي داخل موتور و تميز نگهداشتن قطعات داخل موتور از دوده و ترکيبات حاصل از تجزيه روغن و رسوبات بين قطعات، آب‌بندي کامل بين سيلندر و پيستون، خنک‌نمودن قطعات داخلي موتور، کارکرد بهينه قطعات متحرک موتور در دماهاي مختلف و محافظت قطعات موتور در مقابل خوردگي و ضربه‌گيري؛ تمام اينها يعني آب حيات يک خودرو!
طبيعي است با توجه به ترکيب گفته شده درخصوص ساختار روغن موتور، کيفيت آن را وابسته به افزودني‌هاي آن بدانيم.
نقش مواد افزودني اصلي به روغن موتور:
1) مواد افزودني بالا برنده شاخص گرانروي به جريان روغن موتور کمک مي‌کند.
2) مواد ضد اکسيداسيون از اکسيداسيون روغن و در نهايت تشکيل لجن جلوگيري مي‌کند.
3) مواد صابوني (پاک‌کننده) براي پاکيزه نگهداشتن موتور استفاده مي‌شود، چون آلودگي‌هاي مختلف را در حالت معلق نگه مي‌دارد و مانع از ته‌نشين شدن آنها روي قطعات موتور مي‌شود.
4) مواد ضد‌خوردگي
5) مواد ضد‌زنگ
6) مواد ضد‌کف کردن روغن
7) مواد کاهش‌دهنده اصطکاک
انواع روغن موتور
الف) مينرال: روغني است که بر پايه نفت خام ساخته مي‌شود و سال‌هاست در خودروها به کار مي‌رود.
ب) سنتتيک: روغني است که از ترکيبات شيميايي يا پليمراسيون هيدروکربن‌ها توليد مي‌شود، نه از تصفيه نفت خام. اين نوع روغن اولين بار در موتورهاي جت به کار گرفته شد و به دليل مزايايي که نسبت به نوع مينرال داراست، در ساليان اخير مصرف آن در خودروها نيز فزوني يافته است.برخي مزاياي اين روغن عبارت است از: کاهش مصرف روغن به دليل عمر بيشتر آن، غيرخورنده و غيرسمي بودن، تبخيرشوندگي پايين، دماي سوختن بالا، مقاومت در برابر اکسيداسيون بالا، دارا بودن شاخص ويسکوزيته بالا به صورت طبيعي (عکس‌العمل سريع در مقابل تغييرات دما)، کاهش مصرف سوخت تا 2.4 درصد و نقطه روان شدن پايين. بااين وجود، يکي از معايب اين نوع روغن را مي‌توان قيمت بالاي آنها و عدم تطابق کامل با موتورهاي داراي تکنولوژي قديمي دانست.
ج) نيمه سنتتيک: مخلوطي است از روغن سنتتيک و مينرال (ارگانيک). اين نوع روغن کيفيت روغن‌هاي سنتتيک را ندارد، اما در شرايط سخت نظير دماهاي بالا يا بار زياد، عملکرد بهتري نسبت به نوع مينرال از خود نشان مي‌دهد و بيشتر در وانت‌ها و SUVها مصرف مي‌شود و قيمت آن نيز کمي بيشتر از مينرال‌هاست.
موارد مهم در انتخاب روغن موتور
1) از روغن فله به هيچ وجه استفاده نکنيم.
2) گرانروي آن را مد نظر داشته باشيم. (کتابچه اتومبيل)
3) کيفيت مناسب خودرو را انتخاب کنيم. (کتابچه اتومبيل)
4) و مهم‌تر از همه اين‌که هميشه از يک نوع روغن موتور و يک شرکت معتبر استفاده شود، چون فرمول شيميايي مواد افزودني شرکت‌ها متفاوت بوده و در تخليه روغن کهنه مقداري از آن داخل موتور باقي مي‌ماند اگر نوع روغن تغيير کند تاثير نامطلوبي بر روغن (از نظر انجام وظايف) خواهد داشت.
چرا روغن موتور بايد تعويض شود؟
شايد به دفعات شنيده يا خوانده باشيد که روغن موتور را در هر 5000 تا 10 هزار کيلومتر يا بيشتر بايد تعويض کرد. دليل ذکر اين اعداد براي کارکرد روغن چيست و چرا براي روغن‌هاي مختلف متفاوت است؟ روغن از زمان شروع به کار موتور در معرض اکسيده‌شدن و تجزيه حرارتي قرار گرفته و روغن پايه آن آلوده شده و از کيفيت آن کاسته مي‌شود و همچنين مواد افزودني استاندارد آن نظير مواد افزودني پاک‌کننده نيز مصرف مي‌شود. در اين حالت خاصيت روانکاري، پاک‌کنندگي و جذب ذرات معلق و ناخالصي‌ها کاهش مي‌يابد.
سياه شدن روغن موتور؟
اين تصور که سياه شدن روغن نشانه خراب شدن و پايين آمدن کيفيت آن است، صحيح نيست. اگر در موتور خودرو روغن پس از مدتي تغيير رنگ ندهد و اصطلاحا سياه نشود، بايد در سريع‌ترين زمان آن را تعويض کرد زيرا سياه شدن روغن به علت خاصيت پاک‌کنندگي دوده ناشي از احتراق و جذب ذرات معلق و ناخالصي روغن موتور است. در غير اين صورت، ذرات ناخالصي و دوده روي قطعات متحرک موتور رسوب کرده و باعث جلوگيري از انتقال حرارت، ساييدگي زودرس قطعات، روغن‌سوزي، کاهش راندمان و توان موتور مي‌شود.
عوامل موثر در زمان کارکرد روغن موتور
1) شرايط کاري موتورها، مانند رانندگي با سرعت بالا، رانندگي با بار بيش از حد استاندارد در جاده‌هايي با شيب زياد، درجا کار کردن زياد موتور در ترافيک‌هاي سنگين، رانندگي با سرعت بالا در هواي سرد قبل از گرم شدن روغن موتور، خاموش و روشن نمودن موتور به دفعات زياد در هواي سرد و رانندگي در جاده‌هاي خاکي و گرد و غبار به مدت طولاني.
2) کيفيت احتراق موتور (تنظيم به موقع موتور و رفع ايرادات برقي و سوخت‌رساني)
3) کيفيت روغن موتور و سوخت مصرفي
4) کيفيت فيلترهاي هوا و روغن و تعويض به‌موقع آنها
سوخت و روغن موتور
در سال‌هاي گذشته سربي که براي احتراق بهتر به بنزين اضافه مي‌شد، پس از ورود به روغن موتور باعث اکسيده‌شدن سريع‌تر روغن و افت کيفيت روغن مي‌گرديد که خوشبختانه در حال حاضر اين عنصر حذف شده است.
بنزين با اکتان پايين به دليل ايجاد احتراق ناقص باعث اضافه شدن دوده به روغن مي‌شود که اين موضوع نيز باعث کاهش خاصيت روانکاري روغن مي‌شود. استفاده از بنزين‌هاي سوپر متناسب با تکنولوژي موتور، اين مشکل را تا حد زيادي بر طرف مي‌کند.
تعويض روغن موتور
با پيشرفت تکنولوژي ساخت موتورها، شرايط کارکرد موتور از لحاظ افزايش دور، نسبت تراکم بالا، دماي احتراق بيشتر، فشار زيادتر به ياتاقان‌هاي ثابت و متحرک بيشتر شده است.
به همين خاطر سازندگان روغن موتور را بر آن داشته تا روغن‌هايي متناسب با تکنولوژي موتورها يا زمان تعويض بيشتر توليد نمايند. امروزه با توجه به استانداردهاي زيست‌محيطي، تبخير و کاهش سطح روغن موتور محدود شده و سرريز روغن به منظور تامين کسري روغن موتور نيز کاهش يافته است.
از آنجا که در بازار انواع روغن‌ها با درجات و کيفيت‌هاي مختلف موجود است، پيشنهاد مي‌شود با رجوع به دستورالعمل کارخانه سازنده خودرو، نسبت به استفاده از روغن توصيه شده و تعويض به موقع آن با توجه به نکات بيان شده اقدام کرد.
انتخاب روغن موتور مناسب
براي انتخاب يک روغن موتور خوب، عوامل و پارامترهاي مختلفي بايد مدنظر قرار گيرد. يک روغن موتور مرغوب، داراي گرانروي مناسب و ضريب اصطکاک بسيار پايين بوده و توانايي روانکاري بخش‌هاي مختلف و قطعات متحرک موتور را داراست. ضمنا روغن موتور علاوه بر سازگاري با ترکيبات پليمري موجود بايد داراي اثرات بازدارندگي خوبي در مقابل زنگ زدگي، خوردگي، اکسيداسيون و سايش باشد.
پايه گرانروي روغن: ويسکوزيته يا گرانروي، مقاومت سيال در مقابل جاري شدن است. از لحاظ گرانروي، روغن‌ها به دو بخش تقسيم مي‌شوند.
الف) روغن‌هاي تک درجه‌اي: روغني است که فقط توانايي کار در دماي بالا يا در دماي پايين را دارد.
ب) روغن‌هاي چند درجه‌اي يا چهار فصل: روغن‌هايي که به چهار فصل معروف هستند، توانايي کار در دماي بالا و پايين را همزمان دارا هستند.
منبع: jamejamonline.ir