بزرگنمايي:

چه خبر - کسري بودجه چالش کشورهاي خليج‌فارس

فرزاد فرهادي: کارشناسان اقتصادي از اينکه کشورهاي فقير از کاهش قيمت نفت آسيب ببيند تعجب نمي کنند اما اينکه کشورهاي ثروتمندي مانند کويت و قطر ديگر شيخ نشين هاي حوزه خليج فارس آسيب پذير باشند تعجب مي کنند.کشورهاي شوراي همکاري خليج فارس همواره به عنوان شيخ نشين هاي مرفه شناخته مي شدند. اين کشورها با بهره گيري از چاههاي نفت و گاز موفق به رشد اقتصادي شده بودند.

اين جهش اقتصادي سبب شده بود که سرمايه گذاران که معمولا به دنبال محيط امن هستند در اين کشورها سرمايه گذاري کنند. اين سرمايه ها بود که برج هاي بلند و امکان تجاري پر زرق و برق را رقم زد.

البته ناگفته نماند که اين رشد اقتصادي به ويژه در عربستان سعودي هرگز سبب افزايش درآمد مردم نشد و عمدتا اين سرمايه ها به خزانه دولت ريخته مي شد و بر ثروت خاندانهاي حکومتي افزوده شد.

اين ثروتها که از آن به عنوان پترو دلار نيز ياد مي شود عموما صرف خريد جنگ افزار مي شود و قراردادهاي کلان نظامي ميان اين کشور و صنايع اسلحه سازي غرب به امضا مي رسد.

اين کشور با همين ثروت و درآمد به خود اين اجازه را دادند که در امور داخلي ديگر کشورها اعم از ليبي و عراق و سوريه و برخي کشورهاي ديگر سرک بکشند تا ويرانگري و قتل و کشتار را براي منطقه به ارمغان آورند.

از سويي سياست هاي برخي کشورها در کمک به پايين آوردن قيمت نفت سبب شد که در زمينه اقتصادي خود بيش از ديگران آسيب ببينند. سعودي ها به دنبال ضربه زدن به ايران و روسيه بودند اما شايد از اين نکته غافل بودند يا شايد هم به دليل لجاجت زياد در اين مسير گام برداشتند تا سحر ساحر به خودش بازگردد و اين کشورها رکود اقتصادي و کسري بودجه را تجربه کنند.

اين پايان ماجرا نبود و آرام آرام روند فاصله گرفتن از وضعيت ايده آل براي اين کشورها شروع شده است. به نوعي بايد گفت که پايان مرحله طلايي شيخ نشينها شروع شده است و هر يک به نوعي تلاش مي کنند که با مشکل قيمت پايين نفت مقابله کنند. اين کشورها به شيوه هاي مختلفي براي کاهش کسري بودجه روي آورده اند. بلومبرگ به تلاش سعودي ها براي ترغيب سرمايه گذاران محلي و فروش سهام اشاره کرد.

الميادين گزارش داد: بر اساس گزارش صندوق بين المللي پول کسري بودجه سعودي در سال جاري بيش از 13 درصد است. اين در حالي است که کشورهاي شوراي همکاري خليج فارس براي مهار کسري بودجه به استقراض و انواع ترفند روي آورده اند. اخيرا اخباري درباره وضع ماليات در فرودگاه بين المللي حمد قطر از مسافران مخابره شد در کويت نيز قيمت بنزين افزايش يافت.

انس صالح وزير دارايي کويت از کسري بودجه 2015-2016 که اولين بار ظرف 16 سال اخير محسوب مي شود پرده برداشت. وي ميزان کسري بودجه اين کشور را 15.3 ميليون دلار که در سال مالي در مارس به پايان رسيد، اعلام کرد. اين در حالي است که کويت با کسري بودجه 28.9 ميليارد دلاري در سال مالي جاري روبرو است. الصالح بيان کرد: ميزان درآمدهاي نفتي به ميزان 45 درصد از سال قبل کاهش يافته است و هزينه ها به ميزان 14.8 درصد پايين آمده است.

وي در ژوئيه گذشت به اطلاع مجلس امت کويت رسانده بود که حکومت قصد دارد که به استقراض روي آورد. يعني به عبارتي 10 ميليارد دلار از بازارهاي خارجي و 6.6 ميليارد باز داخلي روي آورد.

وزير کويتي از ادامه روند کاهش هزينه ها و اصلاحات مالي در آينده نيز خبر داد. کويتي ها قيمت سوخت را به ميزان هشتاد درصد افزايش داده اند و قصد دارند که قيمت آب و برق و ديزل را نيز افزايش دهند. آنها براي کاستن از بحران به دنبال يکسان سازي قيمت فرآورده هاي نفتي هستند. کاهش قيمت نفت از 120 دلار در هر بشکه به حدود 45 دلار تاثيرات منفي در کشورهاي شوراي همکاري خليج فارس داشته است.

بر اساس گزارش صندوق بين المللي پول، کشورهاي حوزه خليج فارس در سال 2015 حدود 390 ميليارد دلار کاهش درآمد داشته اند.اين صندوق چشم انداز رشد در اين کشورها را از 3.35 در سال گذشته به يک درصد برشمرد.

آري افزايش قيمتها آرام آرام در برنامه هاي حاکمان شوراي همکاري خليج فارس جاي گرفته است. حاکمان اين کشورها براي کاهش کسري بودجه مردم را نشانه گرفته اند و با توجه به اينکه افزايش قيمت آب و برق و برداشته شدن سوبسيدها بر همه کالاها تاثير گذار خواهد بود. اين کشورها به سياست رياضت اقتصادي روي آورده اند و هر يک به گونه اي تقلا مي کنند که بر کسري بودجه غلبه کنند. کسري بودجه در قطر در سال جاري به 13 ميليارد دلار مي رسد و اين در سالهاي آينده نيز احتمالا ادامه خواهد يافت مگر اينکه شاهد افزايش قيمت نفت و گاز به شکل چشمگيري باشيم. قطري ها در حالي با کسري بودجه دست و پنجه نرم مي کنند که هزينه هاي مربوط به زير ساختهاي جام جهاني فوتبال در سال 2022 را نيز دارند.

در اين ميان مردم اين کشورها نگران هستند. مردم اين کشورها سئوالات زيادي را مطرح مي کنند از جمله اينکه آن همه ذخاير و اندوخته ها چه شده است؟ آيا مالياتي که بر آنها وضع مي شود در مقابل با خدماتي همراه خواهد بود؟

ذخاير پولي سعودي ها از 800 ميليارد دلار در سه سال قبل به حدود 440 ميليارد دلار رسيده است. هزينه هاي سعودي ها به شدت بالا رفته است. سعودي ها تنها به برداشتن يارانه و وضع عوارض و جريمه و انواع و اقسام شيوه ها براي کسري بودجه اکتفا نکرده اند و به استقراض نيز روي آورده اند.

مردم اين کشورها هم اينک از خود مي پرسند که چرا بايد تاوان سياست هاي غلط و دخالتهاي نابجا و جنگ طلبي هاي بيهوده سران خود را بدهند.

در کويت افزايش قيمت بنزين کشمکش ميان دولت و پارلمان اين کشور را به دنبال داشته است و نمايندگان پارلمان تهديد کرده اند که با دولت همکاري نخواهند کرد. به نظر مي رسد که رابطه قوه مقننه و مجريه در کويت در آستانه طلاق قرار گرفته است.

مجلسي هاي کويت بر اين باورند که بايد سهميه بيست ديناري براي مالکان خودرو قرار داده شود و اگر بيش از اين استفاده کرد آزاد حساب شود. اين پيشنهاد با مخالفت دولت کويت روبرو شده است.

شيخ جابر المبارک الصباح نخست وزير کويت اذعان کرده است که کشورش نياز به اصلاحات مالي و اقتصادي دارد و اينکه کويت از تغييرات به وجود آمده در دنيا مصون نيست.

بحرين نيز بالاترين کسري بودجه را در شوراي همکاري خليج فارس تجربه مي کند. کسري بودجه بحرين در سال 2016 به حدود 17 درصد خواهد رسيد. مقامات بحرين به سياست رياضت اقتصادي به توصيه صندوق بين المللي پول روي آورده اند تا بتوانند با کسري بودجه مقابله کنند. حاکمان بحرين به دنبال کاهش هزينه ها تا سي درصد هستند. بخشي از سوبسيدها کالا برداشته شده است. اين تحرکات حاکمان بحرين راه به جايي نخواهد برد و آنها چاره اي جز روي آوردن به استقراض ندارند.

کارشناسان بر اين باورند که کاهش رشد اقتصادي کشورهاي شوراي همکاري خليج فارس ادامه دار است.

اين سياست هاي رياضت اقتصادي سبب بيکار شدن کارگران و در نتيجه از دست رفتن روزي آنها خواهد شد. شرکت هاي نيمه دولتي در ابوظبي هزاران کارگر را به عنوان مازاد اعلام کرده اند. طرح هاي اقتصادي متوقف شده و بسياري از کارگران و کارکنان شرکتها در اين کشور به ويژه افرادي که در امور انرژي فعاليت مي کنند در معرض خطر قرار گرفته اند.

بر اساس گزارش رسانه ها، شرکت نفت الوطنيه ابوظبي(ادنوک) که در آن 55 هزار نفر مشغول به فعاليت هستند در ماههاي اخير بسياري از مشاغل را حذف کرده است و شمار کارکنان به پنج هزار نفر در اواخر سال 2016 خواهد رسيد. همچنين سياست هاي رياضتي بر بازار املاک اين کشور نيز تاثير گذاشته است.

سلطان نشين عمان نيز از اين قاعده مستثني نبوده است و مقامات عماني که با کسري بودجه در سال جاري و سال آينده ميلادي روبرو هستند به سياست هاي براي مهار اين وضعيت روي آورده اند.

بازگشت ايران به بازارهاي جهاني به کاهش تبعات بحران بر اقتصاد سلطان نشين عمان موثر است. عمان از رشد احتمالي اقتصاد ايران بهره خواهد برد و ايران نيز به عمان به عنوان يک معبر تجاري براي فعاليتهايش نگاه مي کند.

موضع بي طرفانه مسقط در قبال ايران و برنامه هسته اي مسالمت آميز آن در تعميق روابط و حجم سرمايه گذاري موثر بوده است. اين موضوع در سرمايه گذاري ايران در عمان و احداث شعبه خودروسازي و در بخش گردشگري عمان موثر بوده است.

در بخش اقتصاد داخلي نيز عماني ها به مشارکت دادن بيشتر بخش خصوصي روي آورده اند.

سخن پاياني

آنچه در پايان مي توان گفت که علاوه بر نوسان قيمت نفت و کاهش آن که در کسري بودجه کشورها حوزه خليج فارس تاثير گذار بوده است؛ سياست هاي نامناسب برخي از اين کشورها به ويژه سعودي ها در وضع کنوني اين کشورها که زماني همگان به عنوان کشورهاي ثروتمند از آنها ياد مي کردند، بي تاثير نبوده است.

اين کشورها ذخاير پولي قابل توجهي در اختيار داشتند اما به راه انداختن جنگ بيهوده و دخالت در کشورهاي ديگر و اختصاص دادن پولهاي هنگفت براي براندازي برخي حکومتهايي که ديدگاه متفاوت با رياض و برخي پايتخت هاي ديگر شوراي همکاري خليج فارس دارند در اين وضعيت مهم بوده است.

از آنجا که اقتصاد براي ساکنان اين کشورها از اهميت خاصي برخوردار است بدون شک بر نارضايتي ها مردمي نيز خواهد افزود. مردم عربستان و برخي کشورهاي همسوي آن از خود خواهند پرسيد که چرا بايد ماليات به خزانه دولت بپردازند و دولتمردان آنها آنرا صرف خريدهاي نظامي و به راه انداختن جنگ کنند و اين ماليتها تاثيري بر زندگي آنها نداشته باشد.

مردم اين کشور از جمله در عربستان و بحرين که از تبعيض هاي فراوان و بي توجهي به خواسته ها رنج مي برند از اينکه هزينه هاي اضافي برآنها تحميل شود و سياست هاي رياضت اقتصادي را قبول کنند خرسند نخواهند بود.

منبع : مهر