بزرگنمايي:

چه خبر - شاخص ترين دوبلورهاي ايراني: از جلال مقامي تا منوچهر والي زاده

در اين مقاله پرونده اي آماده کرديم براي هفت دوبلور شاخص که در جمع مان هستند ولي شرايط براي فعاليت حرفه اي شان مساعد نيست. اين پرونده مروري است بر کارنامه و راز جاودانگي آنها. با احترام به همه بزرگان دوبله که از ميان مان رفته اند، پرونده اي براي بازمانده ها تدارک ديده ايم. مي دانيم جاي خيلي از اسم ها خالي است؛ مثل سعيد مظفري، ناصر ممدوح، نصرالله مدقالچي و ... ولي به دليل محدوديت حجم صفحه به هفت چهره بسته شده. خانم هاي دوبلور هم در روزي ديگر سوژه مان خواهند شد.

دوبله که زماني يکي از اضلاع اصلي فيلمسازي در ايران بود، بعد از تکنيک صدا سر صحنه و گسترش فيلم هاي زيرنويس، جايگاه سابق را از دست داد. متاسفانه شأن دوبلورهاي کارکشته نيز رعايت نشد و حالا خيلي از آنها يا خانه نشين شده اند يا کارهاي شان محدود شده است. پيش از آن گذري داريم به زندگي حرفه اي و شخصي زنده ياد عرفاني. او در سن نوزده سالگي به علي کسمايي در استوديو مولن روژ معرفي شد. پس از مدتي نزد احمد رسول زاده رفت و در فيلم پروفسور کم حافظه به کار گويندگي پرداخت که در آنجا احمد رسول زاده وي را به عنوان يک دوبلور خوب آينده برشمرد. سپس به استوديو شهاب رفت. از شاگردان ايشان مي توان به پيمان برازنده اشاره کرد، دوبلور شهريار و پس از آن با مديران دوبلاژ بسياري از جمله عطاءالله کاملي آشنا شد و در اولين نقش اول خود به جاي اورسن ولز صحبت کرد.

حسين عرفاني

صداي بم مردانه عرفاني به شدت انعطاف پذير بود و قابليت تيپ سازي هاي مختلفي را داشت. چه تيپ هاي جدي و چه تيپ هاي کمدي. کمتر کسي مثل عرفان در ميان دوبلورها هست که وقتي جدي حرف مي زند صلابت صدايش به کاراکتر، اقتدار و جذبه مي بخشد و در عين حال با همين جنس صدا و با استفاده از صداسازي هايي که در اين زمينه توانمند بود نقش هاي کمدي و شخصيت هاي شاد و شنگول را هم باورپذير مي کرد. از خصوصيات اين گوينده دامنه صدايي مردانه و نيرومند، گسترده و قابل انعطاف او بود که از دل آن تيپ هاي مختلفي متولد مي شد و به نقش هويت مي داد. صلابت و هويتمندي را بايد از ويژگي دروني صداي او دانست که در کنار بم و حجم و گستردگي تن صدايش به او موقعيتي مي داد که از نظر انتخاب براي گويندگي به جاي شخصيت هاي سرشناس نقش اول مرد تاريخ سينما از سوي مديران برجسته دوبلاژ هميشه در اولويت باشد و از صداپيشگان منحصر به فرد دوبله ايران شود.

بيشتر بدانيد : حسين عرفاني، دوبلور پيشکسوت درگذشت + علت فوت

سن: 79 سال
شاخص ترين کاراکترهاي ايراني:
براي يادآوري شخصيت هايي که با صداي منوچهر اسماعيلي در حافظه سينمادوستان حک شده، حجم اين صفحه کافي نيست و لاجرم به برخي از آنها اشاره مي کنيم. او در سريال «هزاردستان» جاي سه شخصيت اصلي و يک کاراکتر فرعي حرف زده: خان مظفر (عزت الله انتظامي)، رضا تفنگچي (جمشيد مشايخي)، شعبان جعفري (محمد علي کشاورز) و عمو نشاط (بازي جمشيد لايق). او با علي حاتمي در «سوته دلان» (صداي اکبر عبدي) و «مادر» (صداي جمشيد هاشم پور) هم همکاري داشته. صداي اسماعيلي با دو شخصيت مهمي که داريوش ارجمند بازي کرده نيز عجين شده: فيلم «ناخدا خورشيد» و مالک اشتر سريال «امام علي (ع)». براي خاص و عام صداي اسماعيلي يادآور «قيصر» است که اگر نبود تشخص اين صدا چه بسا ابهت قيصر تا اين پايه در اذهان شکل نمي گرفت.

منوچهر اسماعيلي

شاخص ترين کاراکترهاي خارجي:
منوچهر اسماعيلي به شخصيت هاي زيادي جان داده که خيلي از آنها عجين با شاهکارهاي سينمايي هستند. صداي حمزه در فيلم محمد رسول الله (ص) با بازي آنتوني کوئين همچنان از برگ برنده هاي دوبله فارسي اين فيلم محسوب مي شود. اصلا آنتوني کوئين را با صداي او به ياد مي آورديم؛ از جمله فيلم هاي «باراباس» و «زورباي يوناني» ... مگر صداي ژرار دوپارديو در نقش دانتون از حافظه ها پاک مي شود؟ حرف زدن در فيلم «بيلياردباز» و «مردي براي تمام فصول» از ديگر شاهکارهاي اسماعيلي است.
ويژگي صدا:
عنوان «دوبلور مولف» مي تواند معرف توانايي منوچهر اسماعيلي باشد اما اين صفت براي او کافي نيست. اسماعيلي از توانايي خارق العاده اي در صداسازي برخوردار بود و براي هر شخصيت صدايي به کار مي برد که قرابتي تام با درونيات کاراکتر داشت. صداي مردانه اسماعيلي چون موم در اختيارش بود تا جايي که مي تواند در يک سريال بزرگ همچون «هزاردستان» به جاي سه شخصيت اصلي حرف بزند بي آن که هيچ کدام شباهتي به ديگري داشته باشد. نقش اسماعيلي در دوبله فقط حرف زدن به جاي شخصيت ها نبوده؛ او شناسنامه هر کاراکتر را پيدا مي کرد و صدايي مناسب براي او بر مي گزيد.

سن: 77 سال
شاخص ترين کاراکترهاي ايراني:
جلال مقامي در بيش از 50 فيلم ايراني به عنوان دوبلور و سرپرست کودينگان حضور داشته. او کارش را سال 57 شروع کرد و با فيلم هاي مهم زيادي همکاري داشت از جمله «شير سنگي»، «افق»، «در مسير تندباد»، «غزل» که به جاي فرامرز قريبيان حرف زد و ... شهرت مقامي پيش عامه مخاطبان برنامه اي است که اجرا مي کرد: «ديدني ها». صدا و تصوير او خاطره مشترک دهه 60 است.

جلال مقامي

شاخص ترين کاراکترهاي خارجي:
عمده فعاليت جلال مقامي به دوبله آثار خارجي بر مي گردد. او به جاي شخصيت هاي زيادي حرف زده و حالا تصوير اين بازيگران با صداي مقامي در ذهن مان پيوند خورده است. بيشترين دوبله او براي رابين ويليامز در فيلم هاي خانم داوت فاير، جومانجي، ويل هانتينگ خوب، مرد دويست ساله، بي خوابي و ... بوده است. او به جاي عمر شريف در فيلم هاي دکتر ژيواگو و لورنس عربستان نيز حرف زده. صداي مقامي در چند سريال ماندگار نيز شنيده شده: ميني سريال ارتش سري شبکه بي بي سي در نقش سرگرد آروين برانت، سريال پوآرو در نقش آرتور هستينگز دستيار پوآرو، سريال شرلوک هولمز در نقش دکتر واتسون، سريال هشدار براي کبرا 11 در نقش سمير. دوبله منحصر به فرد او در سريال لبه تاريکي يکي از شاهکارهاي مقامي به شمار مي رود.
ويژگي صدا:
مقامي صاحب صداي منحصر به فردي است که حجم بالا مشخصه اصلي آن به شمار مي رود. براي متوجه شدن بين تفاوت هاي صداي مقامي روي هر کاراکتر بايد به ريزه کاري هايي که انجام داده دقت کرد. مثلا وقتي به جاي عمر شريف در لورنس عربستان حرف مي زند، نوعتي کاريزما در صدايش شنيده مي شود که منطبق با شخصيت فيلم است. در مقابل آنجا که به جاي سرگرد آروين برانت حرف مي زند، صدايش محکم است و کلماتش بدون انقطاع. اين روايت از خود مقامي شنيدني تر است: من انواع و اقسام نقش ها را گفته ام. خوشبختانه صداي من به لطف خدا به گونه اي است که توانايي در آوردن صداهاي مختلف را دارم. باور نمي کنيد جاي يک پيرزن هم سرتاسر فيلم «جي» حرف زدم! البته بيشتر نقش هاي جوانان آرام را دوست داشتم اما از گفتن نقش هاي منفي هم رويگردان نبودم.

بيشتر بدانيد : جلال مقامي: وقتي بميرم عزيز مي‌شوم!

سن: 78 سال
شاخص ترين کاراکترهاي ايراني:
چنگيز جليلوند در بيش از 80 فيلم ايراني به عنوان دوبلور و سرپرست گويندگان حضور داشته و حالا نام شخصيت هاي زيادي با صداي او پيوند خورده است. آن طو رکه خودش مي گويد اولين تجربه دوبلوري اش بر مي گردد به فيلم «چشمه عشاق» که به جاي ويگن صحبت کرده. آشنا ترين صدايي که از جليلوند به ياد مي آوريم به جاي وثوقي در «کندو» است. او در «آقاي قرن بيست و يکم» و «گنج قارون» به جاي فردين حرف زده. در فيلم «ستارخان» علي حاتمي هم به جاي عزت الله انتظامي صحبت کرده. ناظر ملک مطيعي و ايرج قادري ديگر بازيگراني هستند که جليلوند صداي شخصيت شان را گفته. او در سال هاي اخير به جاي محمدرضا گلزار (سلام بمبئي) و حامد بهداد (جرم) حرف زده. صحبت به جاي سعيد راد در «سفر سنگ» را هم فراموش نکنيم.

چنگيز جليلوند

شاخص ترين کاراکترهاي خارجي:
صداي جليلوند همنشين چهره هاي شاخصي از جمله مارلون براندو، پل نيومن، ريچارد برتون، برت لنکستر و شون کانري است. او در 24 فيلم به جاي برت لنکستر حرف زده: «پرنده باز آلکاتراز»، «يوزپلنگ»، «بندباز» و ... 17 فيلم صداي نيون شده؛ از جمله «کسي آن بالا مرا دوست دارد»، «گربه اي روي شيرواني داغ»، «بيلياردباز» و ... 12 بار صداي جليلوند به جاي صداي براندو نشسته: «زنده باد زاپاتا»، «اتوبوسي به نام هوس»، «در بارانداز» و ... او 13 بار هم به جاي ريچارد برتون حرف زده. اسم سيلوستر استالونه که مي آيد صداي جليلوند در ذهن تداعي مي شود: «راکي»، «رامبو»، «بي مصرف ها» و ... او 14 بار به جاي سلمان خان و 14 بار به جاي شان کانري حرف زده و البته صدايش را به جاي اين بازيگران را نيز شنيده ايم: کرک داگلاس، کلينت ايستوود، جان وين، گري گوري پک، رابرت دنيرو، کلارک گيبل و ...
ويژگي صدا:
چنگيز جليلوند از تن صدايش استفاده هاي مختلفي مي کند. گاني تو دماغي حرف مي زند و گاه به صدايش حجم مي دهد. او تبحر ويژه اي در جان دادن به صداي شخصيت هاي خشن دارد و مي تواند براي هر کدام تيپي متفاوت خلق کند. بهترين توصيف را خودش کرده: من در حنجره ام مي دانم کدام تار صوتي مخصوص چه نوع صدايي است و همه اينها تحت کنترل خودم است.

سن: 79 سال
شاخص ترين کاراکترهاي ايراني:
ناصر طهماسب از جمله گويندگان فعال است که صدايش را هم در سريال ها و فيلم ها مي شنويم و هم مستندهايي با موضوعات مختلف. از جمله فيلم سريال هاي ايراني که به عنوان دوبلور با آنها همکاري کرده مي توان به اين موارد اشاره کرد: جلال الدين، قاب هاي خالي، هيام، مسافر ري، لاک پشت، پاييز بلند، سفر، گل هاي داوودي. شايد صداي ابوالفتح (با بازي علي نصريان) در سريال هزاردستان معروف ترين صدايي باشد که مخاطب از ناصر طهماسب در ذهن دارد. او چهار بار به جاي مرتضي عقيلي در فيلم هاي کاکو، لوطي، زن يکشنبه و پنجمين سوار سرنوشت حرف زده. به جاي خسرو شکيبايي در فيلم هاي دادشاه و خط قرمز، بهمن مفيد در فيلم بابا شمل، جمشيد هاشم پور در فيلم لاک پشت، جمشيد مشايخي در فيلم تحفه ها و عنايت بخشي در فيلم هاي ستاره و الماس ديگر فعاليت طهماسب است.

ناصر طهماسب

شاخص ترين کاراکترهاي خارجي:
صداي طهماسب يادآور نقش آفريني بازيگراني مانند هارولد لويد، هنري فوندا، آنتوني پرکينز، جک نيکلسون و ديويد جانسن است. به يادماندني ترين نقش هايي که او گويندگي آنها را به عهده داشته است: فرمانده کسلر در سريال ارتش سري است. سال پيش سريال خانه پوشالي (به جاي شخصيت اندر وود) با صداي او روي آنتن شبکه نمايش رفت.
ويژگي صدا:
ناصر طهماسب صاحب صداي منحصر به فرد است؛ او معمولا آرام حرف مي زند و صدايش از اندازه اي مشخص بالاتر نمي رود. براي همين حتي وقتي صداي نقش يک آدم منفي مثلا در خانه پوشالي را مي گويد به جاي داد و فرياد، روي خونسردي او دست مي گذارد. ناصر طهماسب اين توانايي را دارد که با صدايي که اندازه اش زياد بالا و پايين نمي رود درونيات و حس و حال يک شخصيت را طوري بيان کند تا بيننده بداند مثلا آن کاراکتر آدمي مهربان است يا زورگو. گذشته اي تلخ داشته يا شيرين. اين ويژگي از عهده غالب دوبلورها بر مي آيد اما تفاوت طهماسب اين است که چنين کاري را با صدايي مي کند که ظاهرا هيچ اکتي ندارد. او اما مي تواند اين صدا را به خدمت بگيرد و بدون صداسازي آن را منطبق با حال و هواي هر شخصيت کند.

سن: 77 سال
شاخص ترين کاراکترهاي ايراني:
خسرو خسروشاهي در فيلم و سريال هاي زيادي به عنوان دوبلور و گوينده فعاليت داشته. با اين حال صداي او بيش از همه به جاي ابوالفضل پورعرب شنيده شده در فيلم هاي بي قرار، جواني، در کمال خونسردي، سوءظن و بهشت پنهان. او دو بار هم به جاي بيژن امکانيان حرف زده که فيلم دبيرستان بيش از در حادثه شهرت دارد. او پيش از انقلاب به جاي فرزان دلجو و در سينماي بعد از انقلاب به جاي بازيگراني چون جهانگير الماسي، پرويز پورحسيني و ... حرف زده. ديگر اثر شاخص ايراني که صداي خسروشاهي را در آن شنيده ايم هزاردستان است که به جاي پرويز پورحسيني حرف زده.

خسرو خسروشاهي

شاخص ترين کاراکترهاي خارجي:
صداي خسرو خسروشاهي در بيش از 100 فيلم خارجي شنيده شده که البته صدايش با آلن دلون بيش از ديگر بازيگران عجين است. او به جاي اين بازيگر در فيلم هاي سامورايي، آفتاب سرخ، دسته سيسيلي ها، شتابزده، دايره سرخ و مرگ يک مرد فاسد حرف زده. پنج بار هم صداي آل پاچينو را گفته؛ در پدرخوانده 2 و 3، بي خوابي، سيمون و وکيل مدافع شيطان. او چهار بار به جاي داستين هافمن حرف زده: کريمر عليه کريمر، ماراتن من، شيوع و مرد باراني. در راننده تاکسي، نيويورک، نيويورک و آخرين سرمايه دار بزرگ به جاي رابرت دنيرو حرف زده و صداي او به جاي بازيگراني مثل رابرت دنيرو و کوين کاستنر شنيده شده. نام خسرو شاهي يادآور فيلم هاي هندي قانون و مشغل هم هست.
ويژگي صدا:
جنس صداي خسرو خسروشاهي نه چندان بم است و نه چندان زير. او اما بسته به موقعيت هر شخصيت صدايي متناسب با او انتخاب مي کند تا جايي که همنشيني کامل با شخصيت اصلي دارد. مثلا براي فيلم هاي هندي يا ملودرام هاي ايراني از سبک اين نوع فيلم ها که اغارق جزئي از آنها است پيروي مي کند و کلمه ها را با حالتي خاص به زبان مي آورد. در وصف کيفيت کارش همين بس که تشخصي ديگر به فيلم «جن گير» داده و سهم او در ايجاد وهم و ترس اين فيلم غيرقابل چشم پوشي است.

سن: 78 سال
شاخص ترين کاراکترهاي ايراني:
کارش را با بازيگري شروع کرد و بعد از چند تجربه وارد کار دوبله شد. منوچهر والي زاده در کنار دوبله بازي هم مي کرد و عدد بازي هاي کارنامه اش به 17 رسيد. شاخص ترين کار او در دوبله، صحبت به جاي رئيسعلي دلواري در سريال دليران تنگستان است. والي زاده علاوه بر اين تجربه اجراي راديويي هم دارد و صدايش براي چند نسل آشنا است.

منوچهر والي زاده

شاخص ترين کاراکترهاي خارجي:
از جمله دوبلورهايي است که زياد فيلم و سريال خارجي در کارنامه دارد. همين هم باعث شده صداي او زياد شنيده شود و نام والي زاده سر زبان ها باشد. صداي او 11 بار روي شخصيت هايي که تام کروز بازي کرده قرار گرفته: متولد چهارم ژوئيه، ماموريت غيرممکن، مرد باراني، ماگنوليا، آخرين سامورايي، جانبي، ماموريت غيرممکن: پروتکل شبح، ماموريت غيرممکن: ملت ياغي، جک ريچر، وثيقه و لبه فردا. صداي والي زاده در فيلم هاي هندي هم زياد شنيده شده که غالب آن براي آکشي کومار بوده؛ در فيلم هاي جانور، خاکي، استقبال، پسران هندي، جبار برگشته، خانه شلوغ 2، رئيس، بازيکن 786، اوه خداي من، چاندي چوک، گروه 26، جان من، چشم ها، ترش و شيرين، با عشق ازدواج کن، آرزو و تصوير 8×10. والي زاده 12 بار هم به جاي ويل اسميت حرف زده: دشمن کشور، مردان سياه پوش (1، 2، 3)، در جستجوي خوشبختي، پسران بد، پسران بد 2، من اسطوره هستم، جوخه انتحار، من، ربات و درخشان. مشهورترين سريال هاي او هم تاجر پوسان (به جاي ايم سانگوک)، جواهري در قصر (به جاي جي جين هي) و امپراتور دريا (بازيگر نقش جانگ بوگو يا گونگ بوک) بوده است.
ويژگي صدا:
منوچهر والي زاده صداي گرم يدارد و به دل مي نشيند. به همين خاطر است وقتي در جايگاه گوينده قرار مي گيرد، حس آرامش و انرژي مهم ترين ويژگي هاي آن به شمار مي رود. والي زاده در دوبله چندان اهل صداسازي نيست اما حواسش هست براي هر شخصيت ريزه کاري هايي را رعايت کند که متناسب با جايگاه او باشد. مثلا ميان شخصيت هاي خشن فيلم هاي اکشن با شخصيت هاي رمانتيک فيلم هندي فاصله زياد است. خلاصه اين که صداي والي زاده روي هر شخصيت مي نشيند.

بيشتر بدانيد : منوچهر والي‌زاده:اميداوارم در دهه‌ي جديد بزن بريم در دوبله از بين برود

سن: 80 سال
شاخص ترين کاراکترهاي ايراني:
«من از سال 1337 که وارد سينما شدم شروع به آنونس گويي کردم و اين کار هم با علاقه خودم آغاز شد و به دليل آشنايي که با زبان انگليسي داشتم آنونس فيلم هاي خارجي را بسيار نگاه مي کردم، حفظ مي کردم و حتي براي خودم تکرارشان مي کردم. البته پيش از حضور من آنونس گويي در سينماي ايران وجود داشت. به طو رمثال فيلمي بود به نام «دختري از شيراز» ساخته ساموئل خاچيکيان که براي اولين بار در ميان فيلم هاي ايراني آنونس داشت.» اين بخشي از گفته هاي ابوالحسن تهامي نژاد با ايسنا است که به خوبي گوياي لقب اوست: «سلطان آنونس». تهامي نژاد به قدري دلبسته اين کار است که همچنان آن را رها نکرده و به تازگي آنونس فيلم «شعله ور» را گفته. در ميان شخصيت هايي که او به جاي شان حرف زده مي توان به دام (به جاي چنگيز وثوقي) و روز ديدني (به جاي اکبر زنجانپور) اشاره کرده.

ابوالحسن تهامي نژاد

شاخص ترين کاراکترهاي خارجي:
دهه چهل شروع دوران اوج شکوفايي تهامي نژاد است. او در اين دوره در فيلم هايي مثل خداحافظ چارلي، خارش هفت و شير در زمستان حرف زد. او چندين بار به جاي کري گرانت حرف زده: معما، بابا غاز و دستگير کردن دزد. در سه فيلم هم صداي او را به جاي شخصيت هايي که رکس هريسون بازي کرده شنيده ايم: بانوي زيباي من، ظرف عسل و دکتر دوليتل. تهامي نژاد در فيلم راکي به جاي بورگس مريديت و در باني و کلايد به جاي مايکل جي. پولارد حرف زده است.
ويژگي صدا:
صداي ابوالحسن تهامي نژاد بيش از همه يادآور خاطرات سينمايي است؛ صداي او به خاطر آنونس هايي که براي غالب فيلم هاي ايراني و خارجي مي گفت در حافظه ها مانده. تهامي نژاد صداي پرحجمي دارد و غالبا با هيجان حرف مي زند. صدايش رسا است و گوش نواز. کلمات را با ضرباهنگ و تن بالا بيان مي کند و بين جمله هايش فاصله زيادي نمي افتد. تهامي نژاد به صدا تشخص مي دهد و در لحظه مي تواند از بار يک موقعيت جدي بکاهد و با صدايش خنده بيافريند. او مي داند کجا چنين فاصله گذاري ايجاد کند.

بيشتر بدانيد : درباره دوبله‌هاي جاني دپ/ 8 صداي متفاوت براي بازيگري خ

بيشتر بدانيد : گفتگو با گويندگان کارتون «فوتباليست‌ها» (2)

بيشتر بدانيد : فراز و نشيب دوبله درسينما و تلويزيون به روايت خسرو خسروشاهي

بيشتر بدانيد : گفت‌وگو با ناصر طهماسب گوينده، دوبلور و بازيگر

منبع: روزنامه هفت صبح