بزرگنمايي:

چه خبر - امتداد روياهاي کودکي! از تام و جري تا پت و مت و نکات تربيتي انيميشن ها

28 اکتبر، روز جــهاني پويانمايي نام گذاري شده. پويانمايي، هنرِ جان بخشيدن به تصاوير و اشياست. هنر و مهارتي که معمولا به خلق محصولي تصويري مي‌انجامد و مخاطب را با خود به دنياي رنگ و خيال و رويا مي‌برد. هنري که تاريخچه‌اش به هزاران سال قبل برمي‌گردد؛ زماني که انسان‌هاي غارنشين سعي مي‌کردند با ترسيم و ثبت چندين تصوير از يک جانور روي ديوار غارها، حرکت را القا و تصاوير متحرک خلق کنند. هرچند تصوير ذهني بيشتر ما از پويانمايي، کارتون‌هايي است که از کودکي تا بزرگ سالي از تلويزيون و اين‌روزها شبکه‌هاي نمايش‌خانگي با تکنيک‌هاي رايانه‌اي ديديم و مي‌بينيم اما اين هنر شامل آثاري با تکنيک‌هاي استاپ‌موشن، کات‌اوت و موشن‌گرافيک هم مي‌شود که علاوه بر پر و بال دادن به تخيل و روياپردازيِ مخاطب، معمولا بارِ آموزشي و آگاهي‌بخشي هم دارد. ما بچه‌هاي دهه‌هاي قبل، با «پينوکيو» ياد گرفتيم دروغ نگوييم، با «پسر شجاع» هوشياري را ياد گرفتيم، با «اي‌کيوسان» فکر کردن قبل از انجامِ هر کاري و با «آنِت» بخشش و بزرگواري را.
حالا که علاوه بر اين مناسبت، هاليوود ريپورتر هم از بازگشت محبوب‌ترين زوج کارتوني دنيا يعني «تام و جري» در قالب اثري جديد خبر داده است، بد نيست سرکي بکشيم به دنياي فانتزي پويانمايي‌هاي جذاب بچگي‌مان و يادي کنيم از تعدادي از به‌يادماندني‌ترين زوج‌هاي کارتوني که ماجراهاي شان، امتداد روياهاي مان در دنياي واقعي بود. در اين ميان، شايد جاي خالي «تن‌تن و ميلو»، «بل و سباستين»، «گربه‌سگ» و برخي ديگر به چشم بيايد که به‌واسطه وجود ميني‌پرونده از مرورشان چشم‌پوشي کرديم.

يکي از زوج‌هاي کارتوني دنيا که براي جوانانِ دهه‌شصتي کشورمان، نوستالژيک و خاطره‌انگيز هستند، «لولک» و «بولک» دو بــرادر تقريبا همسن و سال بودند که يکي ترکه‌اي و کشيده و ديگري، تپل و کوتاه بود و در هر قسمت 9 دقيقه‌اي، در کنار هم ماجراي ساده و هيجان‌انگيز و کودکانه‌اي را رقم مي‌زدند: گردش خارج از شهر، ساخت يک کاردستي، آشنايي با يک آدم يا تصميم به مراقبت از يک حيوان‌خانگي، از جمله قصه‌هاي ساده هر اپيزود از ماجراهاي لولک و بولک بود.

لولک و بولک

اين دو شخصيت را يک طراح و کارگردانِ لهستاني با الهام از شخصيت و ماجراهاي دو پسر خود، خلق کرد و براي اولين بار از سال 1963 تا 1986 از تلويزيون لهستان پخش شد و جالب است بدانيد در زمان پخش در لهستان، اين دو شخصيت به حدي محبوب شدند که به صورت انبوه به‌شکل اسباب بازي، پوستر و پازل درآمدند و حتي هم اکنون، نمونه‌هايي از آن‌ها در «موزه دوبرانوسکي»، موزه ملي لهستان براي بازديد وجود دارد. پخش اين مجموعه تلويزيوني در ايران هم از اوايل دهه شصت شروع شد و با اين که روند پخش منظم نبود، از محبوبيت زيادي بين کودکان و نوجوانان آن زمان برخوردار شد.

شايد معروف‌ترين، دوست‌داشتني‌ترين و البته پيرترين زوج کارتـوني دنياي پويانمايي‌، يک موشِ زبـل و ناقلا به اسم «جري» و يک گربه ساده و خنگ به اسم «تـام» باشند که ماجراها، رقابت، تعقيب و گريز و زد و خوردهايشان، دستمايه ساخت چندين مجموعه کارتوني شد. کارتوني که از روز اول تا امروز، هنوز و همچنان درباره وجود رگه‌هاي خشم و خشونت در آن، حرف و حديث زيـاد است. اولين قسمت‌هاي اين مجموعه‌کارتوني، بين سال‌هاي 1940 تا 1958 ميلادي توسط شرکت «مترو گلدوين ماير» توليد و بعدها، فصل‌هاي ديگري از آن ساخته شد. از آن جا که هر اپيزود اين مجموعه، هم کوتاه بود و هم ماجراي مجزايي از قسمت‌هاي قبل و بعد را دنبال مي‌کرد، هروقت در کشورهاي آمريکايي و اروپايي، در کنداکتور پخش برنامه‌هاي تلويزيون، جايي خالي مي‌مانــد، يک قسمت از تام و جري پخش مي‌شد.

تام و جــري

همچنين به اين دليل که تام و جري ديالوگ چنداني نداشتند، به راحتي در ديگر کشورها ترجمه و دوبله و پخش مي‌شد. پخش اين مجموعه در کشورهاي غيرانگليسي‌زبان، از سال 1965 ميلادي در ژاپن شروع شد و در ديگر کشورهاي آسيايي ادامه يافت. جالب است بدانيد ژاپني‌ها طي يک نظرسنجي ملي در سال 2005 که از گروه‌هاي سني نوجوان تا بزرگ سالانِ 60 ساله را شامل مي‌شد، به تام و جري رتبه هشتاد و پنجم فهرست 100 انيمه برتر تمام سال‌ها را دادند.

خنگ‌ترين، خوشحال‌ترين، روي اعصاب‌ترين و در عين‌حال محبوب‌ترين زوج دنياي رنگارنگ آثار کودکانه که عروسک‌اند و ماجراهاي شان با تکنيک استاپ‌موشن که شاخه‌اي از پويانمايي است شکل گرفته، «پت» و «مت» هستند. دو دوست خوشبين و خوشحال با اعتماد به نفس زياد که در هر قسمت، شروع به انجام کاري مي‌کنند اما هر بار در مشکلات به‌وجود آمده توسط خودشان گيــر مي‌افتند. منتها دلسرد و نااميد و خسته نمي‌شوند و سعي مي‌کنند بي‌پروا، هر آن چه دور و برشان است تخريب و با استفاده از تمام امکانات شان، مشکل را حل کنند!

پت و مت

روند اجراي اين طرح‌ها و نتيجه نهايي که معمولا خلاقانه اما بسيار کثيف و دم‌دستي و به‌هم ريخته است، از ماجراهاي پت و مت، مجموعه خنده‌دار و در عين‌حال اعصاب خرد کني ساخته بود. جالب است بدانيد در اين مجموعه که محصول سال 1993ميلادي کشور چک است، کليه ابزاري که معمولاً براي انجام کارهاي فني توسط اين دو شخصيت استفاده مي‌شد مثل چکش، مته، انواع پيچ و مهره، گيره کار، متر و خط‌کش براي‌اندازه‌گيري و... در مقياس کوچک و با دقت زياد ساخته شده است. پررنگ‌ترين وجه اين مجموعه، ارائه ديدگاه خوش‌بينانه پت و مت به دنيا و زندگي بود. نمايش دلسرد نشدن اين دو شخصيت از مشکلات و تلاش براي‌حل‌شان با روش‌هاي تخيلي و نامتعارف! اين مجموعه همين‌طور به‌خاطر موسيقي زيبايش که توسط «پيتر اسکومال» ساخته‌شده‌است، خاطره‌انگيز و به‌يادماندني شده است.

يک گوريل 15 متريِ بنفش، خجالتي و خوش‌اخلاق را تصور کنيد که عاشق «انگور» است و بعد از هر جمله که به زبان مي‌آورد، مي‌گويد: «انگـــــوري!». گوريلي که روي سقف خودروي رفيق شفيق‌اش «بيگلي‌بيگلي» که يک سگِ کوچولوست (گوريل و سگ چه ربطي به هم دارند و چطور مي‌توانند با هم آشنا شده باشند؟) مي‌نشيند و با ون کوچک و جمع و جــورشان به کشورهاي مختلف دنيا سفر مي‌کنند و در اين سفرها با ماجراهاي زيادي روبه‌رو مي‌شوند.

گوريل‌انگوري و بيگلي‌بيگلي

هيکل بزرگ گوريل انگوري معمولا باعث مي‌شود کساني که او را پيشتر نديده‌اند از ديدنش شوکه شوند و بترسند و با ترس فرياد بزنند: «واي... گوووريل». اما در ادامه تحت‌تاثير رفتار خوب او و دوستش قرار بگيرند و کنار بايستند تا گوريل بنفشِ ماجرا، به آن‌ها کمک کنـد. اين مجموعه کارتوني که محصول شبکه ABC است، در سال‌هاي 1975 تا 1978 ميلادي از اين شبکه پخش مي‌شد. منتها پخش آن در تلويزيون ايران از سال 1362 با دوبله صادق ماهرو و بداهه‌گويي‌هاي خلاقانه‌اش شروع شد و در ادامه، به محبوبيت زيادي بين کودکان و بزرگ سالان دست يافت.

يکي ديگر از زوج‌هاي کارتونيِ مشهور و دوست‌داشتني دنيا، پسربچه کوچکي به اسم «کُنا» و يک موجود اسطوره‌اي به اسم «سرندي‌پيتي» هستند که ناخواسته وارد يک جزيره دورافتاده مي‌شوند و در ابتدا رفتارهاي غيردوستانه‌اي از اهالي مي‌بينند اما در ادامه با کمک و محبت به ساکنان جزيره، دوستاني پيدا مي‌کنند، محبوب اهالي جزيره مي‌شوند و ماجراهاي زيادي از سر مي‌گذرانند. بچه‌هاي دهه‌شصتي مخاطب اين کارتون که با عنوان «پيلا پيلا» پخش مي‌شد، به ياد مي‌آورنــد که سرندي‌پيتي، موجودي شبيه دايناسور اما صورتي رنگ با چشم‌هاي بسيار درشت بود که اتفاقا به خاطر معصوميت هميــن چشم‌ها، با مخاطب کودک ارتباط برقرار مي‌کرد و همه او را دوست داشتند.

سرندي‌پيتي و کُنــا

ژاله علو، مدير دوبلاژ اين کارتون ژاپني که محصول سال 1983 ميلادي استوديو نيپون است، درباره اين مجموعه به خبرگزاري مهر گفته: «يکي از دلايل محبوبيت سرندي‌پيتي بين بچه‌ها و خانواده‌ها، بار عاطفي و مهرباني اين شخصيت بود که با صداي خانم مريم‌شيرزاد به‌عنوان گوينده اين شخصيت، حسابي تاثيرگذار مي‌شد.» جالب است بدانيد واژه‌ سرندي پيتي معناي جالبي دارد و به معني اتفاق‌ خوشي است که بدون اين که انتظارش را داشته باشيم، بي‌خبر مي‌افتد و ناگهان همه چيز را به طرز خارق‌العاده‌ و خوشايندي تغيير مي‌دهد.

جولز و جولي، از نوستالژيک‌ترين و جذاب‌ترين زوج‌هاي کارتوني دنيا هستند که سال 1991 ميلادي در کشور فرانسه، خلق شدند و به نمايش درآمدنـد. دختر و پسر نوجواني که در يک مکان و يک ساعت (از پدر و مادري متفاوت) به‌دنيا آمده‌اند و با گرفتنِ دست هم، به نيرويي ماوراءالطبيعه دست پيدا مي‌کنند و مقدر شده به کمک آن، امپراتوريِ ظالم چين را نابود کنند! اين مجموعه که نام فرانسوي‌اش «دوقلوهاي پايان جهان» بود و نام انگليسي‌اش «دوقلوهاي سرنوشت»، در ايران با عنوان «دوقلوهاي افسانه‌اي» به نمايش درآمد و در کنار «فوتباليست‌ها» و «کماندار نوجوان»، از محبوب‌ترين کارتون‌هاي ظهرجمعه در دهه 70 بود.

جولز و جـولي

جولز و جولي با گرفتن دست يکديگر به هفت قدرت مثل فريب دادن و گيج کردن اطرافيان، ديــوار کشيدن به دور خود، شکستن موانع، بلند کردن و جابه جايي اجسام، به‌کارگيري ابزارهاي مختلف، کنترل طبيعت و کنترل ذهن آدم‌ها دست پيدا مي‌کردند و به کمک آن، در هر قسمت به نحوي با عوامل ظلم و ستم به مبارزه مي‌پرداختند.
دکتر مينا دادگستر روان شناس، وعده‌هاي عجيب نامزدهاي شوراهاي دانش‎آموزي را تحليل مي‌کند

عکسي اين روزها در فضاي مجازي دست‎به‎دست مي‎شود از شعارهاي تبليغاتي عجيب‎وغريب روي در و ديوار مدرسه‌. موعد ثبت‎نام شوراهاي دانش‎آموزي است و داوطلب‎هاي کم سن‎و‎سال مجلس شورا، به شيوه سال بالاترها شروع کرده‎اند به وعده و وعيد دادن؛ «قول مي‎دهم زمان زنگ ورزش را 10برابر کنم»، «اردوي تفريحي دانش‎آموزي با هواپيما به خارج از کشور»، زير هرکدام‎شان هم نوشته شده ‎است: «رأي ما فلاني». يک عده، اين رفتار بچه‎ها را شوخي و شيطنت مي‎دانند و عکس وعده‎هاي غيرممکن بامزه‎شان را با شکلک خنده براي هم مي‎فرستند. عده‎اي ديگر معتقدند اين شعارها معنا و مفهومي دارند و نبايد ساده از کنارشان گذشت. دکتر مينا دادگستر، دانش‌آموخته روان شناسي، تحليل مختصري از اين اتفاق از منظر روان شناسي تعليم و تربيت ارائه مي‎دهد:
«ما مي‎دانيم که لازم است يک‎سري مفاهيم از جمله انسانيت، صداقت و مسئوليت‎پذيري به بچه‎ها منتقل شود تا کم‎‏کم به شکل ارزش در وجودشان نهادينه شود. اين مفاهيم از طريق الگوها و اسوه‌هاو يادگيري مشاهده‎اي به بچه‎ها منتقل مي‎‌شود. بيش از 90درصد يادگيري در کودکان از طريق الگوهاي مشاهده‎اي اتفاق مي‎افتد. بچه‎ها مي‎بينند، تکرار مي‎کنند و در اثر تکرار، يک رفتار و باور مشخص جزئي از سيستم ارزشي‎شان مي‎شود.الگوها، پدر، مادر، معلم‎ها و افراد مهم براي کودک هستند که رفتارشان، ارزش و ضدارزش بودن مفاهيم را تعيين مي‎کند. اسوه‌ها افرادي سرآمد و برجسته در زمينه‎هاي مشخص هستند که ممکن است تحليل شوند اما درستي و غلطي رفتارشان، چون به‎عنوان افراد قابل قبول معرفي مي‎شوند، آزموده نمي‎شود. الگوگيري هم، همان‎طور که گفته شد نه در سطح گفتار، بلکه از طريق عمل انجام مي‎شود. اين اولين تحليلي است که درباره رفتارهاي تبليغاتي دانش‎آموزان به ذهن مي‎رسد.
نکته بعدي اين است که در جامعه ما، مسائل سياسي با زندگي شخصي مردم بسيار درهم‎تنيده شده‎است. واکنش والدين و ديگر الگوها به سياست، سيستم ارزشي بچه‎ها را تحت تأثير قرار مي‎دهد. در چنين شرايطي لازم است بچه‎ها بتوانند درست و غلط را از هم تشخيص بدهند و ارزش‎ها به‎شکل غلط به آن‌ها منتقل نشود. کودکان و نوجوانان، بايد به عنصر «تفکر نقاد» مجهز شوند که يکي از مهارت‎هاي 10‎گانه زندگي است؛ يعني بايد ياد بگيرند هرچيزي را که مي‎بينند و مي‎شنوند بدون تحليل و نقدکردن نپذيرند.
پيام ديگري که تصوير وعده‎هاي دانش‎آموزان به ما مي‎رساند، تصور آن‎ها از مدرسه است. همان‎طور که ما آدم‎ها، «من واقعي» و «من آرماني» داريم، در سطح اجتماعي هم يک «جامعه کنوني» داريم و يک «مدينه فاضله». تصوير مدينه فاضله بچه‎ها از مدرسه، همان‎ چيزي است که در تبليغات‎شان به تصوير کشيده‎اند؛ آن‎ها به اين‏‎ترتيب، روياها و خواسته‎هاي‎شان را به بزرگ ترها نشان مي‎دهند و اين نکته قابل تاملي است».

بيشتر بدانيد : 5 کارتون محبوب و خاطره انگيز در کل جهان! + عکس

بيشتر بدانيد : کارتون هاي محبوب چهار ستاره از چهار دهه

بيشتر بدانيد : 10 کارتون محبوب دوران کودکي!

بيشتر بدانيد : بهترين کارتون هاي 2017 + تصاوير

منبع: روزنامه خراسان