چاپ

چه خبر - دردهاي روان تني Psychosomatic Pain

کلمه سايکو سوماتيک psychosomatic ( روان تني ) از دو واژه مختلف گرفته شده است. " سايک psyche " به معني ذهن و " سوما soma " به معني بدن. بنابراين يک اختلال سايکوسوماتيک (روان تني) با علائم فيزيکي اي مشخص مي شود که هيچ دليل پزشکي اي نمي توان براي آن پيدا کرد.

*"راهنماي تشخيصي و آماري اختلالات رواني" توضيح مي دهد که سوماتو فورم *somatoform ( اختلال شبه جسمي ) اختلالاتي هستند که مشخصه آن ها " وقوع يک يا چند درد بدني و جسماني است که پس از ارزيابي پزشکي مناسب مشخص مي شود هيچ توضيح آسيب شناسي فيزيکي physical pathology يا مکانيسم پاتوفيزيولوژيک pathophysiologic mechanism براي آن وجو د ندارد يا هنگامي که آسيب پاتولوژي وجود داشته باشد، شکايت جسمي يا نتيجه اختلال است يا بيشتر از آنچه در يافته هاي فيزيکي انتظارش را داريم. "

*راهنماي تشخيصي و آماري اختلال‌هاي رواني Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders(دراختصار انگليسي:DSM): يک زبان مشترک و استاندارد براي طبقه‌بندي اختلالات رواني ارائه مي‌کند و توسط انجمن روان‌پزشکي آمريکا تهيه شده‌است. اين راهنما برپايه مجموعه‌اي از نظر پزشکان، پژوهشگران، فهرست داروهاي روان‌پزشکي، بنگاه‌هاي بيمه، صنايع داروسازي ودر همکاري پياپي با آي.سي.دي و سازمان بهداشت جهاني تهيه شده‌است.آخرين نسخه اين راهنما، ويرايش پنجم آن دي‌اس‌ام-5 DSM IV است که در سال 2013 ميلادي منتشر شده‌است.

*somatoform disorder= Somatic symptom disorder=SSD: نوعي اختلال شبه جسمي است که با علائم جسماني متعدد، از جمله درد تشخيص داده مي شود.

انواع اختلال سوماتو فورم somatoform disorder :- اختلال تبديلي Conversion disorder - اختلال جسماني somatization disorder - اختلال اضطراب بيماري illness anxiety disorder - اختلال بد شکلي بدن body dysmorphic disorder - اختلال علايم جسماني تمايز نيافته undifferentiated somatic symptom disorder

علائم يا ويژگي هاي دردهاي روان تني Psychosomatic Pain

درد روان تني يا سايکو سوماتيک Psychosomatic Pain به عنوان درد روانزا psychogenic pain يا اختلال درد ناشي از استرس و اضطراب روانشناسي psychological شناخته مي شود و مشخصه آن درد مزمن در بيش از يک منطقه است که چندين ماه تا چندين سال ادامه داشته باشد.اختلال درد سايکوسوماتيک مشخصات زير را دارد:

- درد توسط يک وضعيت پزشکي قابل توضيح نيست.- درد باعث ناراحتي جدي يا اختلال يا هر دو در مناطق مختلف بدن يا قابليت هاي فردي ميشود.- در آغاز، قوت، تشديد و افزايش شدت علايم با عوامل رواني ايجاد مي شود.- شکايت از درد عمدي يا غير واقعي نيست و به علت هر گونه اختلال رواني مانند خلق و خو و اختلال اضطراب يا هر شکل ديگري از اختلالات رواني ايجاد نشده است.

مطالعاتي که از وجود دردهاي روان زا يا سايکوژنيک Psychogenic Pain حمايت مي کنند

شواهد نشان مي دهد که درد جسماني تجربه شده توسط کودکان داراي شدت برابر با يک بزرگسال است. تفاوت در گروه هاي قومي نژادي، برتري در مورد دردهاي سايکوسوماتيک را نشان داده است. علاوه بر اين ارتباط قوي بين جنسيت و درد يافت شده است. در بسياري مطالعات مشخص شد که زنان بيشتر از مردان از دردهاي روان تني رنج مي برند و بيشتر به دنبال درمان هستند. همچنين مشخص شده که کودکان اغلب از دردهاي سايکوسوماتيک در ناحيه شکم و سر شکايت دارند. با اين حال با افزايش سن مکان درد فرق کرده و در مکان هاي متنوع و با شدت بيشتر آن را تجربه مي کنند.

انواع دردهاي روان تني يا سايکوسوماتيک

درد سايکوسوماتيک يا روان تني مي تواند انواع متفاوتي داشته باشد و در هر قسمت بدن ايجاد شود. تجربه درد مي تواند موضعي و در يک منطقه باشد يا به تمام بدن تعميم پيدا کند. علاوه بر اين ممکن است درد از يک قسمت شروع شده و به ساير نقاط بدن گسترش پيدا کند. برخي از نقاط مشترک در بدن عبارتند از:

- سر درد - بدن درد - کمر درد - شکم درد - درد در هنگام مقاربت - چرخه قاعدگي دردناک - درد بازو

بسياري از پزشکان *فيبروملاژيا fibromyalgia و سندرم درد مزمن را به عنوان دردهاي روان تني در نظر مي گيرند.

*فيبروملاژيا fibromyalgia: سندرم درد اسکلتي-عضلاني مزمني است که با درد در سطح گسترده، نقاط حساس، خستگي و اختلال خواب مشخص مي‌شود.

چطور تشخيص دهيم دردمان روان تني يا سايکوسوماتيک است يا خير؟

شخص معمولا اختلال دردي دارد که با هيچ وضعيت پزشکي اي توجيه نمي شود و شدت و نشانه هاي آن با ميزان درد واقعي مطابقت ندارد. بايد در نظر داشته باشيد که درد سايکوسوماتيک که بيمار از آن ها شاکي است برخلاف تصور قبل فقط در ذهن بيمار نيست. آن ها درد فيزيکي واقعي هستند که واقعا بيمار آن ها را حس مي کند نه اين که ادا در بياورد. مجموعه اي از غربالگري ها مثل آزمايش خون و معاينات راديولژيک از قبيل اشعه ايکس، سي تي اسکن و MRI مي تواند وجود هر گونه مشکل پزشکي که باعث ايجاد درد شده است را رد يا تاييد کند. تنها در صورتي که همه آزمايشات طبيعي باشد مي توان تشخيص درد سايکوژنيک دارد.

شخصي که درد سايکوسوماتيک يا اختلال درد روان تني در او تشخيص داده شده است بايد موارد زير را در نظر بگيرد:- سابقه خانوادگي مشکلات رواني يا اختلالات جسماني- بيماري جسمي در يک يا هر دو والد- وضعيت مالي و بحران در خانواده- وقايع منفي در زندگي- قرباني شدن يا مورد آزار و اذيت قرار گرفتن- سابقه اختلال جسماني- مورد سوءاستفاده قرار گرفتن در دوران کودکي: جسمي، رواني، جنسي- سبک هاي فرزند پروري- افزايش ثانويه درد- افزايش درد پس از يک اتفاق استرس زا- فروکش درد هنگام حذف اتفاق استرس زا

علل دردهاي روان تني يا سايکوسوماتيک psychosomatic

اگرچه دليل قطعي براي شروع آن نمي توان مشخص کرد اما تصور مي شود که استرس هاي خاص زندگي ممکن است آغاز کننده اين دردها باشند. بسياري از افراد پس از تجربه يک وضعيت منفي قابل توجه مثل از دست دادن عشق يا روبرو شدن با يک فاجعه طبيعي دچار درد سايکوسوماتيک مي شوند. تعدادي از علل شايع شناخته شده درد روان تني عبارتند از:

- سوء استفاده:

ارتباطي قوي بين سوء استفاده هاي دوران کودکي و درد روان تني يا سايکوسوماتيک وجود دارد. سابقه سوء استفاده هاي فيزيکي، رواني يا جنسي دوران کودکي، فرد را مستعد دچار شدن به دردهاي سايکوسوماتيک مي کند.

- تفکر فرويد:

همان طور که در تئوري *سايکوديناميک psychodynamic ( ديدگاه روان پويشي) گفته شد، بخش ناخودآگاه يا خودآگاه در ذات انسان هميشه غريزي هستند، که در جامعه قابل قبول نيست، بنابراين خود را به نشانه هاي جسماني تبديل کرده و استرس ايجاد شده را آزاد مي کند به طوري که فرد از تمايلاتش آگاه نشده و ذهن خودآگاه در آرامش باقي مي ماند. به عنوان مثال، احساس گناه ناشي از ميل ناخودآگاه است که به شکل درد منتشر مي شود در حالي که آرزوها باعث ايجاد پريشاني در فرد نمي شوند.

*ديدگاه روان‌پويشي Psychodynamics: بر اين انديشه استوار است که افکار و هيجان‌ها علل مهم رفتار هستند. رويکرد روان‌پويشي به رفتار به درجات مختلف بر اين فرض استوارند که رفتار قابل‌مشاهده (پاسخ‌هاي آشکار) تابعي از فرايندهاي رواني داخلي (رويدادهاي پنهان) است. رويدادهاي دروني و منابع تحريک محيطي که از سوي نظريه‌پردازان روان‌پويشي مطرح شده با هم متفاوتند، اما همه آنها در اين باره توافق دارند که شخصيت را ترکيبي از وقايع داخلي و خارجي شکل مي‌دهد که از نظر آنها وقايع دروني در اين زمينه نقش عمده‌تري دارند. زيگموند فرويد بنيان‌گذار اين ديدگاه معتقد بود که در نهايت روزي فرا خواهد رسيد که بتوان تمام رفتارها را برحسب تغييرات بدني تبيين کرد، اما از آنجايي که در دوران وي درباره روابط بين بدن و شخصيت آگاهي اندکي وجود داشت وي چندان بر عوامل زيست‌شناختي تأکيد نکرد. فرويد تحت تاثير چارلز داروين در مورد اهميت هيجان‌ها قرار داشت و توجه خود را به تاثير هيجان‌ها بر افکار معطوف کرد. او معتقد بود که براي درک و فهم رفتار لازم است افکار پيشايند و مرتبط با آن تجزيه و تحليل شود و براي درک آن افکار بايد عميق‌ترين هيجان‌ها و احساسات شخص مورد بررسي و کنکاش قرار گيرند.

- نظريه هاي يادگيري:

اغلب کودکان بيمار شدن را ياد مي گيرند يا شروع به تقليد از اعضاي نزديک خانواده مي کنند تا به سودي که از بيماري مي خواهند برسند.

- راه هاي ارتباطي:

اغلب براي کودک امکان ندارد که همه چيز را در قالب کلمات بيان کند. به خصوص زماني که تحت استرس قرار گرفته باشند. در حالت، نشانه هاي مختلف جسمي براي نشان دادن پريشاني خود بروز مي دهند.

- تاثيرات خانواده:

پويايي خانواده شامل نقش کودک در خانواده و نوع رفتار والدين با او مي تواند کودک را تشويق به نشان دادن علايم جسماني براي بدست آوردن توجه، نمايد. علاوه بر اين، ابتلا به يک اختلال رواني، که ممکن است در بسياري از خانواده ها يا ساختار اجتماعي قابل پذيرش نباشد و باعث نگاه نادرستي به فرد شود. براي اجتناب از اين شرايط بسياري از افراد براي بدست آوردن حمايت خانواده و دوستان، علايم جسماني را در بدنشان افزايش مي دهند.

درمان دردهاي روان تني يا درد سايکوسوماتيک

بهترين راه ممکن براي درمان درد روان تني بعد از تشخيص ارجاع پرونده به متخصص سلامت روان است. اغلب بسياري از بيماران آمادگي پذيرش اين که دردي که تجربه مي کنند فيزيکي نيست و علت اصلي ايجاد آن رواني است را ندارند.بيمار ممکن است خيلي راحت از ملاقات روان پزشک يا روان شناس، شانه خالي کند. بنابراين رابطه خوب پزشک و بيمار در اين زمينه براي دنبال کردن و ادامه درمان، ضروري است.

درمان هاي متداول براي درد سايکوسوماتيک يا دردهاي روان تني عبارت است از:

- مشاوره و درد سايکوسوماتيک:

درمان از طريق صحبت با بيماران talk therapy ، اغلب به بيمار در توصيف وضع موجود و پريشاني اي که باعث ايجاد آن شده و اثرات منفي اي که بر زندگي اش گذاشته و ... کمک مي کند، مشاور با تاييد نشانه ها و همدردي با بيمار رابطه اش را با او گسترش داده و به اين صورت اثربخشي درمان شروع مي شود.

- رفتاردرماني شناختي Cognitive behavioral therapy براي درمان درد سايکوسوماتيک:

اين شکل از روان درماني روي افکار منفي و تحريف افکار تمرکز دارد. بلوک کردن افکار، باورهاي غير واقعي ، رفتارهايي که چرخه تفکر و احساس را تقويت مي کند. اين روش به بيمار کمک مي کند متوجه شود که چگونه يک فکر منفي مي تواند منجر به يک علامت فيزيکي شود و چطور بايد اين علايم را شکست دهد.

- مسکن هاي غير مخدر براي مديريت درد سايکوسوماتيک:

در ابتدا مي توان دوز خفيف مسکن براي مديريت درد روان تني تجويز نمود. با اين حال مسکن اغلب عوارض جانبي طولاني مدت دارد و بيماري ممکن است براي کاهش درد از آن سوء استفاده کرده و وضعيتش را بدتر کند.

- داروهاي ضد افسردگي براي درمان درد سايکوسوماتيک:

داروهاي ضد افسردگي مي تواند براي آرامش بيمار توصيه شود. ضد دردهاي استفاده شده در داروهاي افسردگي اغلب به تسکين درد روان تني کمک مي کند و در نتيجه اجازه مي دهد که بيمار بهتر به خواب رفته که به نوبه خود منجر به کاهش اضطراب در او مي شود.

- خانواده و گروه درماني براي درد سايکوسوماتيک:

متخصص سلامت روان ممکن است به بيمار در مورد خانواده درماني توصيه کند تا حمايت رواني لازم به بيمار ارائه شود. تمرکز به طور عمده در فرايند ارتباطات باقي مي ماند، ترويج محيط حمايتي در خانواده و فعال شدن ارائه پاسخ هاي مناسب به بيمار. گروه درماني عمدتا با حذف سوال " چرا فقط من " به اختلال پاسخ مي دهد و باعث درک بهتر مشکلات و انواع مختلف آن که توسط ديگران تجربه شده ضمن اين که سبب ارتقاي سطح ارتباطات و اجتماعي شدن مي شود.

- ورزش:

ورزش منظم مي تواند سبب از بين رفتن درد سايکوسوماتيک و همچنين جلوگيري از تشديد آن شود.

درمان هاي جايگزين براي درد روان تني

روش هاي درماني جايگزين مشترک براي درد روان تني:

- تکنيک آرام سازي Relaxation Technique براي کمک به غلبه بر درد روان تني:

تکنيک هاي تمدد اعصاب مختلف عبارتند از: هدايت تصور، تکنيک آرام سازي پيشرونده عضلاني و غيره. به تسکين استرس رواني و جسمي و آرام شدن ذهن و بدن کمک مي کند.روش آرام سازي پيش رونده عضلاني مي تواند براي افراد مبتلا به درد بدن بسيار مفيد باشد چون روي عضلات منقبض شده که در اثر تنش ماهيچه اي ايجاد شده اند تمرکز داشته و سبب رها سازي عضلاني و در نتيجه کاهش درد مي شود.

- هيپنوتيزم Hypnosis براي درمان اختلالات سوماتوفرم:

روي درمان لايه هاي زيرين ناخودآگاه، خواسته ها يا آرزوهايي که در قالب علايم جسماني تجلي پيدا کرده اند تمرکز دارد. اگرچه اختلافات زيادي در مورد تکنيک هيپنوتيزم به عنوان درمان وجود دارد ولي مشخص شده است که در درمان موارد اختلالات سوماتوفرم بسيار مفيد است.

- ماساژ Massage:

انواع مختلف تکنيک هاي ماساژ در بهتر شدن درد برخي از بيماران مبتلا به درد سايکوسوماتيک يا اختلالات درد موثر است. اين تکنيکها شامل ماساژ شيروپراکتيک chiropractic (درمان از راه دستکاري در ستون مهره‌ها ) ، شياتسو shiatsu ( ماساژ فشاري ) و غيره است.

- هنر درماني Art Therapies:

هنر درماني بر بيان احساسات با استفاده از تکنيک هاي هنري مختلف مثل: موزيک، نقاشي، رقص و غيره متمرکز است. هنر درماني بدن گرا تاثير شگفتي در درمان اختلال درد سايکوسوماتيک دارد. رقص درماني با بروز و بيان احساسات تاثير زيادي داشته و اغلب باعث دگرگوني حالت رواني شده ضمن اين که حرکات انجام شده در تسکين درد کمک کننده هستند.

- ديگر درمان هاي جايگزين براي اختلال درد سايکوسوماتيک مي تواند:- کمپرس گرم و سرد- پرت کردن حواس- طب سوزني - طب فشاري Acupuncture and acupressure - تحريک الکتريکي عصب Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation (TENS )

باشد.
از آن جايي که هيچ نشانه فيزيکي براي دردهاي روان تني وجود ندارد، ناراحتي اي که از درد سايکوسوماتيک مي کشيد ممکن است به سختي قابل توضيح يا درميان گذاشتن با مردم باشد و ديگران ممکن است تصو کنند که بيمار در حال ادا درآوردن است. در بسياري از موراد به علت عدم آگاهي تشخيص اشتباه اتفاق مي افتد بنابراين يک راهنمايي درست از يک پزشک با تجربه که قبلا دردهاي سايکوسوماتيک را درمان کرده است از اهميت بالايي برخوردار است.

نوشته، ويرايش و بازبيني توسط:

Pramod Kerkar، MD، FFARCSI

آخرين تغيير در تاريخ: 2016 ژوئيه 26

منبع: سيمرغ