دندان‌قروچه يا براکسيسم اغلب در خواب رخ مي‌دهد كه بيشتر افراد متوجه آن نمي‌شوند اما سردرد دائمي يا آرواره (فك) زخمي نشان‌دهنده دندان‌قروچه است.
دندان قروچه (براکسيسم)؛ علل، عوارض و درمان
از خواب بيدار شده‌ايد، احساس خوبي نداريد، فكدرد عجيبي داريد و كلافه‌ايد. بيشترين دليل كلافگي‌تان هم اين است كه نمي‌دانيد منشا اين درد چيست. تا به حال كسي به شما نگفته كه هنگام خواب بسيار ناآرام هستيد و به‌شدت دندان‌هاي‌تان را به هم مي‌ساييد؟ با يك پرس‌و‌جوي ساده مي‌توان فهميد كه شب تا صبح را بدون آنكه خودتان بدانيد با دندان‌قروچه سپري كرده‌ايد. البته اين مشكل فقط مخصوص شبها نيست؛خيلي از افراد ممكن است به غير از شبها در روز هم به‌طور ناخودآگاه با اين مشكل روبه‌رو شوند. برخي افراد شايد تاحدودي با دندان قروچه آشنا شده باشند اما بدون دانستن عوارضش، اين مشكل را به حال خود رها كرده‌اند؛ درحالي كه دندان‌قروچه را نبايد دست‌كم گرفت زيرا ممكن است ديگر دندان سالم و زيبا براي شما باقي نماند.
براي آشنايي با دندان قروچه و درمان آن با دكتر اكبر فاضل، دكتراي دندانپزشكي از دانشگاه علوم پزشكي تهران گفت‌وگو كرده‌ايم.
قروچه
هروقت نام براكسيسم را شنيديد يعني پاي دندان‌قروچه در ميان است. اين واژه از كلمه‌اي يوناني گرفته شده است. به‌طور كلي ساييدن دندان‌ها، فشردن دو فك به هم يا قفل شدن فك‌ها به‌طور مكرر، به خصوص در خواب يا تحت فشارهاي روحي رواني را دندان قروچه مي‌گويند. بيشترين زماني كه اين اتفاق براي فرد رخ مي‌دهد، هنگام شب و به‌طور ناخودآگاه است. دندان‌قروچه اغلب در خواب رخ مي‌دهد كه بيشتر افراد متوجه آن نمي‌شوند اما سردرد دائمي يا آرواره (فك) زخمي نشان‌دهنده دندان‌قروچه است. هر زمان كه با اين علائم مواجه شديد، بهتر است اين احتمال را بدهيد كه شما هم جزو افرادي هستيدكه دندان قروچه مي‌كنند. بعضي وقت‌ها اين دردها به صورت دردهاي ميگرني و درد در ناحيه سر، پيشاني و گردني بروز مي‌كند. به همين دليل كساني كه با اين دردها مواجه هستند بايد علاوه بر بررسي‌هاي مغز و اعصاب از لحاظ هماهنگي مفصل‌هاي گيجگاهي و فكي هم بررسي شوند.
نكاتي كه بهتر است رعايت شوند
افرادي كه مشكل دندان قروچه دارند، نبايد از رژيم غذايي خاصي تبعيت كنند اما تنها ممنوعيت آنها جويدن آدامس و نوشيدن نوشابه است. شايد بپرسيد آدامس و نوشابه چه تاثيري روي اين مشكل مي‌گذارند؟!
• نوشابه‌ها حاوي اسيد فسفريك و اسيد سيتريك هستند؛ اين دو اسيد، باعث از بين رفتن ميناي دندان‌ها مي‌شوند، كلسيم را حل مي‌كنند، باعث نرم شدن ميناي دندان مي‌شوند و ساييدگي را شدت مي‌بخشند.
• جويدن به عضلات فك اجازه مي‌دهد كه به فشار دادن عادت كنند. براي همين بايد سعي كنيد به خود آموزش دهيد حتي در طول روز هم دندان‌ها را روي هم فشار ندهيد.
مراقب مفصل‌ها باشيد
مطالعات زيادي در باره دليل رخ دادن براكسيسم يا دندان قروچه انجام شده است، براي همين اين مشكل را به دو نوع اوليه (زماني كه دليل مشخص پزشكي براي بروز آن وجود ندارد) و ثانويه (زماني كه دندان قروچه با اختلالاتي همراه باشد) تقسيم مي‌كنند. در نوع ثانويه معمولا با درمان اختلال زمينه‌اي مشكل دندان قروچه هم حل مي‌شود. در بزرگسالان مي‌توان به‌طور كلي دو دليل اصلي را براي نوع ثانويه دندان قروچه نام برد.
دليل اول دندان قروچه؛ استرس
وقتي از براكسيسم يا همان دندان قروچه صحبت مي‌شود؛ استرس و فشار روحي بايد به عنوان يك عامل اساسي در نظر گرفته شود. ناملايمات و استرس‌هاي روزانه ممكن است در شب يا حتي در روز خود را به صورت دندان قروچه نشان بدهند. براي همين اگر اين مشكل ناشي از استرس باشد بايد با روش‌هاي مختلف استرس را از بين برد. گاهي وقت‌ها اين مشكل آنقدر حاد است كه نياز است با مراجعه به پزشك و مصرف دارو آن را درمان كرد اما اگر استرس فقط ناشي از مشكلات روزانه است، مي‌توانيد با انجام كارهايي مثل ورزش، گوش دادن به موسيقي ملايم يا دوش آب گرم يا قراردادن يك حوله گرم روي گونه که براي آرام كردن عضلات فك، موثر هستند ميزان استرس را كاهش داد.
دليل دوم دندان قروچه؛ ناهماهنگي دندان‌ها
منشا دندان قروچه در بزرگسالان فقط مشكلات عصبي نيست؛ بلكه ناهماهنگي دندان‌ها يعني جفت‌نشدن درست فك بالا و پايين و جفت‌نشدن درست دندان‌ها به دليل كج بودن يا فقدان دندان هم مي‌تواند عامل آن باشند. منظور از ناهماهنگي يعني اينكه سطوح دندان‌ها يكسان نباشند و برجستگي يك دندان روي برجستگي دندان ديگر قرار بگيرد؛ به همين دليل اين مشكل باعث اختلال در جفت شدن دندان‌ها و مفصل گيجگاهي فكي مي‌شود. اگر مفصل گيجگاهي فكي به دليل وجود برخي از اختلالات دچار مشكل شود، موقعيت و جايگاه مفصل تغيير پيدا مي‌كند. به همين دليل مفصل‌ها به‌طور غيرطبيعي جابه‌جا مي‌شوند. با اين حال براي درمان نوع ثانويه دندان قروچه بايد به دندان پزشك مراجعه كرد.
دندان‌قروچه كودكان
هنوز دليل مشخصي براي دندان‌قروچه، مشخص نشده است اما از روي سن مي‌توان دلايل مختلفي براي اين مشكل تشخيص داد كه در بالا به مشكل بزرگسالان اشاره كرديم. كودكان بيشتر در دو مرحله از زندگي خود دندان‌قروچه مي‌كنند؛ يكي زمان بيرون آمدن دندان‌هاي شيري ودوم زمان بيرون آمدن دندان‌هاي دائمي اما دلايل ديگري هم در به وجود آمدن دندان‌قروچه در كودكان دخيل هستند. پارازيت‌ها، وجود انگل‌ها و كرمك‌ها يا مشكلات فكي هم مي‌توانند يكي از عوامل به وجود آمدن دندان‌قروچه باشند.
با اين حال با يك تست از مدفوع مي‌توان از وجود انگل باخبر شد و اگر ريشه مشكل از آن باشد با درمان‌هاي مناسب هر دو مشكل يعني انگل و دندان‌قروچه در كودكان از بين مي‌رود؛ اگر دندان قروچه ناشي از رويش دندان‌ها در كودكان باشد، بايد گفت اين اختلال واكنش طبيعي به رشد و تكامل است و معمولا با رسيدن به سن نوجواني بهبود پيدا مي‌كند. بيشتر كودكان با رويش دندان‌هاي دائمي اين عادت را ترك مي‌كنند چون دندان‌هاي دائمي به درد حساس‌ترند. به‌طور كل براي ريشه‌يابي دليل اصلي حتما بايد دندانپزشك در اين مورد نظر دهد. اگر مشكل از اختلال فكي باشد، مي‌توان در سنين ارتودنسي (بين 14 تا 30 سال) با كمك اين روش مشكل را برطرف كرد اما اگر از سنين ارتودنسي گذشته باشد، مي‌توان با روش‌هاي بازسازي مثل روكش كردن، ترش‌هاي اصلاحي و... مشكل ناهنجاري فكي را درمان كرد.
در بعضي مواقع بايد از نايت گارد (محافظ شبانه) استفاده كرد. بعضي وقت‌ها دندانپزشك براي شما وسيله‌اي به نام نايت گارد مي‌‌سازد كه نوعي پروتز متحرك از جنس پلاستيك مقاوم است كه با قالب‌گيري از دندان شخص ساخته مي‌شود و بايد شبها در دهان قرار گيرد. اين وسيله جلوي فشارهاي نادرست و مضر روي دندان‌ها را مي‌گيرد. در بيشتر موارد دندان قروچه توسط همين محافظ‌ها رفع مي‌شود. البته آنها وضعيت را درمان نمي‌كنند بلكه فقط از صدمه به دندان‌ها و مفصل گيجگاهي – فكي جلوگيري مي‌كنند. اين گاردها را بايد هنگام خواب شب در دهان قرار داد تا دندان‌ها حفظ شوند.
منبع : مجله سيب سبز