چه خبر - آسيب‌شناسي سواد سلامت جنسي در نظام آموزشي ايران
راضيه معصومي يک متخصص رفتارشناسي جنسي داراي فوق دکتراي رفتارشناسي جنسي است که در هشتمين نشست «کافه خرد» با موضوع:
«آسيب‌شناسي سواد سلامت جنسي در نظام آموزشي ايران»
سخن مي‌گفت.
«نخستين افرادي که کودکان در معاشرت با آنها قرار مي‌گيرند، اعضاي خانواده هستند»
کودک تا سه - چهار سالگي در نهاد خانواده است و بعد از آن به نهادهايي همچون مهد کودک، پيش دبستاني، دبستان و ... راه مي‌يابد و پس از آن، وارد دانشگاه و جامعه مي‌شود و به همين دليل ارتباطات و تعاملات از همان ابتدا و از بدو تولد آغاز مي‌شود. در علم رفتارشناسي جنسي «انسان يک موجود جنسي است » و اگر قائل به همين اصل رفتارشناسي جنسي باشيم، مي‌توانيم کنترل بهتري از خود داشته باشيم.
« از يک تا سه سالگي مسأله‌اي به عنوان رفتار جنسي آشکار نداريم و حدوداً از دوره سه سالگي رفتارهاي جنسي به تدريج شکل مي‌گيرد که بيشتر با عنوان «خوداکتشافي جنسي» از آن نام برده مي‌شود و معمولا نگران کننده نيست».
بايد در برابر رفتارهاي جنسي با آگاهي کامل عکس‌العمل نشان داد و اين رفتارها در هر دوره سني، متفاوت هستند.
«چرا در جامعه امروز ايران برخي مسائل ممنوع و تابو شده‌اند؟»
البته بيان اين نکته ضروريست که در همه جوامع (حتي جوامع توسعه يافته) يک مجموعه حصارها و چارچوب‌ها تعيين شده‌اند که به عنوان «خط کشي‌هاي جنسي» مي‌توان از آن نام برد و تنها مختص به جامعه ما نيست. اما متأسفانه در جامعه ايراني اين مسائل يا انکار يا همواره محکوم مي‌شوند و به نوعي سکوت در قبال اين مسائل اتخاذ مي‌شود. اگر به تحولات جامعه ايراني در طول تاريخ نگاه کنيم فرهنگ و ساختار اجتماعي شکل‌يافته، وضعيت و چارچوب‌هايي براي ما ايجاد کرده است. مؤلفه‌هاي مختلفي در تحولات جامعه ايراني تصميم‌گيرنده بوده‌اند و اين مباحث به نوعي برگرفته از عقبه اجتماعي و ديني بوده و از نسلي به نسل ديگر منتقل شده است.
«در موضوع سواد سلامت جنسي کودک و نوجوان دو رويکرد کلان تجربه شده است»
نخستين رويکرد، «پرهيزگرايانه» است که هنوز هم مورد استفاده قرار مي‌گيرد و بيشتر تأکيد بر پرهيز و ممنوعيت دارد. اما دومين رويکرد «توانمندسازي» کودک و نوجوان است که رويکرد متأخر و موفق جوامع امروزي است.
معصومي با ناموفق خواندن رويکرد «پرهيزگرايانه» افزود: امروزه از نظر تجارب آموزشي، رويکرد «توانمندسازي» مورد توجه جامعه جهاني است. اما پرسشي که پيش روي ما قرار مي‌گيرد اين است که:
چرا همواره در جوامع ما با ترس به مسائل جنسي نگاه مي‌شود؟
چرا هميشه در پاسخ به مباحث جنسي طفره مي‌رويم؟
چرا از ارائه پاسخ‌هاي درست و شفاف دوري مي‌کنيم؟
مسأله و دغدغه اساسي اين است که:
هر فرد در هر مقامي بايد چگونه مهارت کافي در سواد سلامت جنسي داشته باشد و بر چه مبنايي بايد آن را به ديگري انتقال دهد؟
«اشتباه نظام تربيتي در اين است که در برخورد با مباحث جنسي صورت مسأله را پاک مي‌کند و باعث مي‌شود اصلاً با مسأله مواجه نشويم»
اين وضعيت در فضاي خانواده به عنوان يک مقياس کوچک و جامعه به عنوان مقياس بزرگ نيز حاکم است. والدين ما اگر چه در مسائل مربوط به رشد فرزندشان همواره پيگير هستند و در اين باره سخن بسيار مي‌گويند اما همين که به مسائل جنسي مي‌رسند سکوت اختيار مي‌کنند که متاثر از فضاي اجتماعي و به نوعي القاء شده است که در اين باره نبايد سخن گفت.
تفاوت نسل‌ها
در گذشته:
وقتي يک کودک مي‌پرسد چگونه متولد شده است؟
پاسخ‌هايي غيرواقعي از سوي والدين ارائه مي‌شد اما نسل ما آن را مي‌پذيرفت، اما نسل امروز به مدد تکنولوژي بسيار هوشمند عمل مي‌کند و خود از موارد آگاهي دارد، به همين دليل پاسخ‌هاي غيرواقعي را نمي‌پذيرد.
بعد جسمي و رواني سالم همواره ضمانت‌نامه افراد است؛ هر فرد سالم (از بعد جسم و روان) ازدواج سالمي خواهد داشت که به تبع آن خانواده سالمي نيز تشکيل مي‌دهد. به پيوست آن خانواده سالم نيز منجر به خانواده پايدار خواهد شد.
«حوزه فعاليت رفتارشناسي جنسي نشان مي‌دهد مديريت بحران جنسي کودکان باعث مي‌شود آنها سالم‌تر و شاداب‌تر بمانند»
در جامعه ايراني اين روند از پايين به بالا تجربه مي‌شود. در جامعه ما نخستين کساني که حساسيت‌هايي را درباره سلامت جنسي جوانان ابراز کردند، پژوهشگران بودند که از اين مسأله به عنوان «چالشهاي جامعه » ياد کردند. در سال‌هاي اخير فعاليت‌هايي در برخي نهادها همچون وزارت بهداشت به صورت مقطعي و جرقه‌هايي در آموزش و پرورش در سطح کلان و موردي انجام گرفته اما تأثير چندان مطلوب و معناداري نداشته است.
« اخيراً وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش در رويکردي که از بالا به پايين شکل گرفته، مجموعه کتاب‌هايي را در 12 جلد در خصوص سواد سلامت جنسي تهيه و تدوين کرده‌اند»
آنها درصددند نياز و ضرورت سلامت جنسي نسل بعد را تأمين کنند. اين برنامه آموزشي در تلاش است سلامت جنسي جوانان را در لايه‌هاي متعدد و در مباحث مختلفي همچون:
-سلامت روان
-رفتارهاي پرخطر جنسي
-خويشتن‌داري
-بيماري‌هاي مقاربتي
-بارداري
مورد بحث و بررسي قرار دهد.
تابوشکني آموزش‌هاي سلامت جنسي در مدارس و خانواده‌ها ضروري است
ما بايد فرهنگ سالم جنسي را ترويج دهيم که لازمه‌اش ترويج دانش صحيح است.
-ايجاد نگرش مثبت
-مهارت آموزشي متناسب با جنسيت
-شکست تابوهاي جنسي و جنسيتي
از پيشنهادهاي ماست. تبيين ضرورت و نقش اهميت جنسي کودکان و نوجوانان جزو مسائل پايه‌اي و اساسي آموزشي جامعه ما هستند. همچنين مباحث مربوط به توانمندسازي والدين از جمله سناريوهايي است که بايد به آن توجه کنيم.
لازم است نظام آموزش و پرورش ما هم به اين نتيجه برسد که:
نظام آموزش و پرورش بايد چه سناريويي براي ارتقاي مهارت سواد سلامت جنسي دانش‌آموزان تهيه و تنظيم کند؟
يکي از مشکلات ما در اين حيطه اين است که تعريف نداريم و متأثر از آن، دانشي براي گفتن به جامعه خودمان نداريم.
در واقع ما نيازمند دانش بومي مبتني بر ساختارهاي علمي هستيم که پارادايم‌هاي علمي متقن داشته و در نظام آموزشي قابل اجرا باشد. ما در اين زمينه، کم‌کاري کرده‌ايم.
منبع:isna.ir