چاپ

چه خبر - خواص فوق العاده سياه دانه را بشناسيد

هاشم ياوري، دانشجوي کارشناسي ارشد علوم بهداشتي دانشگاه علوم پزشکي تهران، در مورد خواص سياه دانه تحقيقاتي انجام داده که در ادامه به آن مي پردازيم:
سياه دانه با نام علمي Nigella sativa گياه گلداري، يكساله از خانواده آلاله Ranunculacea مي‌باشد. اين گياه با دوره زندگي كوتاه مدت، مخصوص نواحي نيمه خشك است.
سياه دانه گياهي با ارتفاع تقريبي ٦٠ سانتي متر، با برگ‌هاي سبز خاكستري و نخي شكل است. در حالت طبيعي گل‌ها به رنگ آبي و داراي ٥ گلبرگ به عرض 2/5 سانتي متر به رنگ سفيد شيري با كناره مايل به آبي است. دانه‌ها معمولاً كوچك (5-1 ميلي گرم) و داراي رنگ خاكستري تيره يا سياه هستند.
سياه دانه که با نام‌هاي سياه‌ تخمه، شونيز و کمون هندي نيز شناخته مي‌‌شود، داراي زمينه تاريخي و مذهبي در بين اقوام و ملل مختلف است، به طوريكه ميليون‌ها نفر در نواحي مديترانه و شبه قاره هند روزانه از روغن دانه آن در پيشگيري طبيعي و يا درمان بيماري‌ها استفاده مي‌کنند.
بيشترين كشورهاي توليدكننده اين گياه، مصر، هند، پاكستان، عراق و تركيه هستند، در ايران نيز به فراواني در اصفهان، اراك و خراسان پرورش مي‌يابد. در ادامه به برخي از خواص متنوع و خارق العاده اين گياه با ارزش اشاره خواهيم نمود.

سياه دانه براي ديابت

نتايج بررسي‌هاي علمي حاکي از تأثير عصاره سياه دانه بر ميزان گلوکز سرم مي‌باشد. مکانيسم‌هاي احتمالي که براي اثر مذکور بيان شده عبارتند از:

افزايش توليد انسولين از سلول‌هاي بتا پانکراس
کاهش گلوکونئوژنز (يکي از مسيرهاي داخل سلولي توليد گلوکز) در کبد
افزايش حساسيت سلول‌هاي کبدي به انسولين

يافته‌هاي حاصل از مطالعات حيواني نشان داده‌اند که عصاره سياه دانه باعث کاهش جذب گلوکز از روده مي‌شود و ميزان تحمل گلوکز را افزايش مي‌دهد.
ساز و کار اين اثر سياه دانه، تنظيم عملکرد انتقال دهنده سديم گلوکز-1 (SGLT-1) که يک انتقال دهنده مهم گلوکز در روده است، عنوان شده است.

خواص آنتي اکسيداني سياه دانه

خاصيت آنتي اکسيداني سياه دانه به علت وجود ترکيبات مختلفي نظير: کوئرستين، کامفرول، گالاکتوزيل، تي آنتول، ترپنئول و تيموكينون مي‌باشد.
فلاونوئيدها و ساير ترکيبات مذکورِ موجود در سياه دانه علاوه برکاهش پراکسيداسيون ليپيدها و بهبود فعاليت آنزيم‌هاي شرکت کننده در دفاع آنتي اکسيداني بدن مانند گلوتاتيون پراکسيداز (GPx)، گلوتاتيون ردوکتاز (GR)، سوپر اکسيد ديسموتاز (SOD) و کاتالاز (CAT)، مانع تشکيل راديکال‌هاي آزادمخرب سلامتي نيز مي‌شوند.
تركيبات مختلف سياه دانه اثر هم افزايي دارند. سياه دانه در اثر تركيب با آهن، مانع اكسيداسيون آن مي‌شود.
در بسياري از بيماري‌ها مانند سيروز كبدي يا آسيب‌هاي كبدي ناشي از عفونت و مواد شيميايي كه در آنها راديكال آزاد توليد مي‌شود، عمل آنتي اكسيداني سياه دانه مي‌تواند بسيار مفيد واقع شود.

بيشتر بدانيد : آنتي اکسيدان چيست؟ + منابع آنتي اکسيدان

بيشتر بدانيد : سيروز کبدي چيست؟ + درمان سيروز کبدي

سياه دانه و سلامت قلب

تأثير عصاره و تركيبات سياه دانه بر سيستم قلبي عروقي به طور مستقيم و غيرمستقيم از طريق سيستم‌هاي كولينرژيك و تريپتامينرژيك است. از روغن سياه دانه در طب ايراني به عنوان يك دارو كاهنده فشار خون ياد مي‌شود.
لينولئيك اسيد به عنوان عمده‌ترين اسيد چرب غير اشباع موجود در روغن سياه دانه، در متابوليسم بافتي و ساخت پروستاگلاندين ها (يکي از مهم‌ترين واسطه‌هاي شيميايي در داخل بدن) مؤثر بوده و باعث كاهش فشار خون و انقباض عضلات صاف مي‌شود.
بعلاوه پژوهش‌هاي حيواني اثبات کرده‌اند عصاره سياه دانه اثر مهاري قوي بر تعداد ضربان هاي قلب و قدرت انقباضي آن دارد که ممکن است به علت مهار فعاليت کانال‌هاي کلسيم يا باز شدن کانال‌هاي پتاسيم باشد.

سياه دانه و خواص آنتي ميکروبيالي

اثر ضد قارچي روغن سياه دانه با محتواي کينون ها (تيموکينون و تيموهيدروکينون) مرتبط دانسته مي‌شود. اين ترکيبات با ايجاد کمپلکس برگشت ناپذير با پروتئين‌هاي هسته، باعث غير فعال شدن پروتئين‌ها مي‌شوند.
همچنين تيموکينون به پلي پپتيدهاي ديواره سلولي، آنزيم‌ها و پروتئين‌هاي محصور شده در غشاي پلاسمايي متصل شده و باعث از دست رفتن عملکرد آن‌ها و بازدارندگي از رشد قارچ‌ها مي‌شود.
علاوه بر مطالب گفته شده مکانيسم اثر تيموکينون، بازدارندگي آن از سنتز RNA (ماده ژنتيک درون سلولي مسئول اصلي توليد مثل و تکثير سلول‌هاي باکتريايي) و انواع پروتئين در باکتري‌هاست.
آلفا پينن موجود در روغن سياه دانه نيز داراي فعاليت ضد باکتريايي بسيار مؤثري مي‌باشد.

سياه دانه و سرطان

دانشمندان فعاليت‌هاي ضد توموري تيموکينون و تيموهيدروکينون موجود در سياه دانه را مورد ارزيابي گوناگون قرار داده‌اند و به اين نتيجه رسيده‌اند که اين دو ترکيب، موجب کاهش 52 درصدي در سلول‌هاي سرطاني مي‌شود.
دانه‌هاي سياه دانه به غير از اينکه غني از مواد مفيد مختلفي هستند، داراي مکانيسم‌هاي منحصر به فردي براي پيشگيري و درمان سرطان هستند:

مبارزه با تکثير سلول‌هاي سرطاني
القاي آپوپتوز (مرگ برنامه‌ريزي شده سلول)
جلوگيري از رشد سرطان در داخل چرخه‌ سلولي
ضد متاستاز (جلوگيري از گسترش و مهاجرت سلول‌هاي سرطاني از بافتي به بافت ديگر بدن)
ضد آنژيوژنز (ضد رگ زايي- جلوگيري از ايجاد رگ‌هاي خون‌رسان در درون تومورها و جلوگيري از رشد آنها)
عوارض خطرناک سياه دانه
عوارض سياه دانه : حساسيت پوستي

يکي از مضرات سياه دانه، حساسيت پوستي (يک واکنش منفي به يک ماده آلرژي‌زا يا محرک) است، فقط دست‌زدن ساده به سياه دانه ممکن است در بعضي از افراد حساس، باعث خارش و ايجاد دانه‌هاي پوستي قرمز در پوست شود.

عوارض سياه دانه : افت فشارخون

سياه دانه مي‌تواند فشار خون را تا حد افت شديد پائين‌ بياورد، به ‌خصوص اگر همراه داروي ادرارآور يا داروي ضد فشارخون مصرف‌ شود. اين مسئله مي‌تواند باعث خستگي، تهوع، تاري ديد، تنفس کم عمق، سرگيجه، سردرد و از دست‌دادن هوشياري شود.

سياه دانه و بارداري

زنان باردار حتي الامکان نبايد سياه دانه مصرف‌کنند، زيرا سياه دانه ممکن است انقباض عضلات رحم را تحت تأثير قرار دهد، بنابراين بهتر است در هنگام بارداري از خوردن اين دانه سياه خودداري‌کرد.

بيشتر بدانيد : روغن سياه دانه چه خواصي دارد؟

بيشتر بدانيد : چرا سرطان را با روغن سياه دانه درمان نمي کنند؟!!!

بيشتر بدانيد : ادويه اي براي درمان ديابت که متفورمين را شکست مي دهد!

منبع : zendegionline.ir