چه خبر -
گاهي اوقات حس چشايي هميشگي ما، موقتا تغيير ميکند و طعم بد يا فلزي در دهان خود احساس ميکنيم. اين حالت ميتواند دلايل مختلفي داشته باشد.
چشايي چگونه کار ميکند؟
طعم در دهان توسط ساختارهاي ويژه اي به نام جوانه هاي چشايي احساس ميشود. به طور متوسط 10000 جوانه چشايي در دهان وجود دارد که اکثر آنها روي زبان قرار گرفته اند اما برخي نيز در سقف دهان و در پشت حلق واقع شده اند. هر يک از اين جوانه هاي چشايي حدود 50 سلول گيرنده حسي دارد که به نوشيدنيها و غذاها واکنش نشان ميدهند.
جوانه هاي چشايي به پنج طعم اصلي حساس هستند: شيريني، ترشي، شوري، تلخي و اومامي (طعم گوشتي / لذيذ). بزاق موجود در دهان، مواد شيميايي موجود در غذا و نوشيدنيهايي که مصرف ميکنيم را در خود حل ميکند و پرزهاي چشايي کوچک روي سلولهاي گيرنده، سيگنالهايي به مرکز چشايي در مغز ارسال ميکند.
بو نيز نقش مهمي در چشايي ما ايفا ميکند. پوشش داخلي بيني حاوي سلولهاي گيرنده بو است که بوي غذاها را ميگيرند و اين دو حس در کنار هم کار کرده و طعمهاي متفاوت گوناگون را شناسايي ميکنند. حس چشايي بستگي به ترکيب غذا نيز دارد. اگر غذاي شيرين را پس از بلع غذاي بي مزه، بخوريد طعم آن شيرين تر احساس ميشود. اگر به خوردن يک نوع غذا پشت سر هم ادامه دهيد، کاهش رضايت از طعم را احساس ميکنيد که به علت سازگاري و انطباق با آن غذا است.
چه چيزهايي ميتواند موجب تغيير چشايي شود؟
جوانه هاي چشايي دائما در حال جايگزين شدن هستند بنابراين تغيير در سلامت، مواد مغذي دريافتي و تغذيه، داروها، هورمونها و سن، همگي ميتوانند بر عملکرد آنها تاثير گذاشته و باعث شوند غذاها بي مزه يا مشابه به نظر برسند يا طعم بد، شيرين، گچي، خون مانند يا طعمهاي نامطلوب ديگر در دهان ايجاد کنند. از جمله دلايل محتمل طعمهاي غير طبيعي در دهان عبارتند از:
سلامت ضعيف دهان: بهداشت ضعيف دهان ميتواند به معني مشکلات لثه و دندان مانند ژينژيويت باشد که موجب طعم بدن در دهان ميشود.
عفونت دستگاه تنفسي فوقاني: سرما خوردگي، آلرژي و سينوزيت از جمله بيماريهايي هستند که موجب احتقان مسير بيني و کاهش حس بويايي ميشوند و به اين ترتيب توانايي چشيدن طعمها کاهش مي يابد.
بارداري: در مراحل اوليه بارداري، برخي از زنان متوجه ميشوند حس چشايي شان تغيير کرده است. ممکن است طعم فلزي عجيب در دهان احساس کنند يا برخي نوشيدنيها و غذاهايي که سابقا لذت بخش بودند، ناگهان ناخوشايند به نظر برسند. همچنين فرد ممکن است از غذاهايي که پيش از اين خوشش نمي آمد، لذت ببرد.
شيمي درماني و داروهاي درمان بيولوژيکي: افرادي که با اين داروها تحت درمان سرطان قرار دارند ممکن است طعم عجيبي در دهان حس کنند که فلزي، تلخ يا شور احساس ميشود.
داروهاي ديگر: برخي از داروهايي که براي درمان آلرژي، بيماري آلزايمر، آنمي، آسم، فشار خون، گلوکوم (آب سياه)، بيماري پارکينسون، نقرس، آرتروز روماتيسمي، اسکيزوفرني و مشکلات تيروئيد مصرف ميشوند و نيز آنتي بيوتيکها (مانند مترونيدازول)، ضد قارچها، کورتيکواستروئيدها، ديورتيکها و چسبهاي نيکوتين، ميتوانند طعم بد و غير طبيعي در دهان ايجاد کنند.
مشکلاتي در سلامتي: خشکي دهان به علت بي آب شدن بدن يا آسيب غدد بزاق، ميتواند به طعم فلزي در دهان منجر شود. در افرادي که به ديابت يا بيماري تيروئيد، کبد يا کليه مبتلا هستند، و نيز افرادي که ام اس، فلج صورت يا سکته دارند، مشکلات طعم دهان محتمل تر است. سوء هاضمه در نتيجه بيماري رفلاکس مري – معده نيز ميتواند طعم شيرين يا اسيدي در دهان ايجاد کند.
پيري يا سوء تغذيه: طعم شيرين و شور اغلب با تغذيه نامناسب يا پيري، کاهش مي يابد.
سندرم سوزش دهان: اين وضعيت که به نامهاي گلاسودينيا ( glossodynia)، گلاسوپيروز ( glossopyrosis)، استومودينيا (stomodynia) و ديسستزي دهان نيز شناخته ميشود، با حس مداوم سوزش در لبها، زبان يا جاي ديگري در دهان مشخص ميشود. اين وضعيت ميتواند با طعم تلخ يا فلزي نامطلوب در دهان يا کاهش چشايي همراه باشد.
جراحي: جراحي هايي که در دهان، بيني و حلق انجام ميشود، ميتوانند به عصبهاي جوانه هاي چشايي يا غدد بزاق آسيب وارد کنند.
اختلالات چشايي: نادر هستند اما برخي افراد به صورت ارثي ممکن است ناتواني بويايي يا چشايي بوها و طعمهاي خاصي را تجربه کنند. ضعف چشايي (Hypogeusia) به کاهش چشايي و اختلال چشايي (dysgeusia) يک طعم غير طبيعي اشاره دارد. احتمال اين که اختلالات بويايي مسئول مشکلات چشايي مزمن باشند، بيشتر است.
چه زماني بايد به پزشک مراجعه کنم؟
طعمهاي غير طبيعي به علت عفونت دستگاه تنفسي فوقاني يا دارو بايد ظرف چند روز تا چند هفته پس از رفع عفونت يا قطع مصرف دارو، و در صورتي که به علت بارداري باشد، معمولا پس از سپري کردن سه ماهه اول بارداري بايد برطرف شود. اما اگر تغيير بلند مدتي در حس چشايي احساس کرديد، به پزشک مراجعه کنيد. پزشک عمومي احتمالا شما را به متخصص گوش و حلق و بيني ارجاع ميدهد.
توانايي شناسايي طعمها را ميتوان با استفاده از محلولهاي مختلف در نواحي مختلف دهان و زبان امتحان کرد. ساکروز سلولهاي گيرنده شيريني ، کلريد سديم طعم شور، کنين طعم تلخ و سرکه يا اسيد سيتريک طعم ترش را مشخص ميکند. آزمايش خون براي کمک به تشخيص ممکن است توصيه شود. در صورتي که درمان لازم باشد، شيوه آن به علت کاهش چشايي بستگي دارد. بزاق مصنوعي ممکن است در موارد خشکي دهان توصيه شود يا ممکن است تجويز بلند مدت دارو، به داروهايي که همين عوارض را نداشته باشند، تغيير داده شود.
در دوره اي که حس چشايي تغيير کرده است، چه اقدامي ميتوانم انجام دهم؟
در اينجا چند توصيه براي کمک به لذت بردن از غذا (در صورت تغيير موقت حس چشايي) آمده است:
اگر طعم همه غذاها برايتان مانند هم است، غذاهايي با طعم قوي تر مصرف کنيد.
با استفاده از گياهان معطر، سس و ادويه طعم بيشتري به غذا بدهيد.
گوشت قرمز را در سرکه يا آب ميوه بخوابانيد يا آن را با سس کاري يا سس شيرين يا ترش مصرف کنيد.
غذاهاي سرد ممکن است طعم بهتري از غذاهاي گرم داشته باشند.
ترشي يا شور براي افزايش طعم در کنار غذا مصرف کنيد.
اگر قهوه يا چاي معمولي برايتان طعم خوبي ندارد، آب ليمو يا چاي سبز را امتحان کنيد.
نوشيدنيهاي گاز دار يا زنجبيلي که طعم قوي تري دارند ممکن است برايتان جالبتر باشند.
مقدار زيادي آب خالص بنوشيد، ميتوانيد مقداري آب ليموي تازه نيز به آن اضافه کنيد.
مرکباتي مانند پرتقال، گريب فروت و کيوي ميتوانند مفيد باشند.
جويدن آدامس بدون شکر يا مکيدن آب نبات سخت ممکن است مفيد باشد.
دندانهايتان را دو تا سه بار در روز مسواک بزنيد، هنگام مسواک، زبانتان را نيز مسواک بزنيد. استفاده روزانه از نخ دندان به خصوص در اطراف لثه را فراموش نکنيد.
بيشتر بدانيد : علت شوري دهان چيست + درمان خانگي شوري دهان
بيشتر بدانيد : علت مزه و بوي بد دهان چيست؟ و چگونه درمان مي شود؟
بيشتر بدانيد : چرا احساس مي کنم چيزي در گلويم گير کرده؟ علت و درمان
بيشتر بدانيد : بارد‌ار شدن زبان نشانه چيست؟
منبع: سيمرغ