چه خبر - نقد فيلم اتاق تاريک

فيلم اتاق تاريک يکي از شجاع‌ترين آثاري است که در چند سال اخير در سينماي کشورمان توليد شده و با رد شدن از تابو‌ها و تابو شکني که مي‌کند؛ جاي پاي خودش را محکم کرده و تحسين آميز مي‌شود. موضوع فيلم حتي در سينماي اروپا و هاليوودي هم چندان سابقه ندارد و در همين کشورها هم تا حد زيادي روي اين مقوله خودسانسوري صورت گرفته است. داستان آزار و اذيت جنسي کودکان سوژه‌اي است که روح الله حجازي روي آن انگشت گذاشته و خودش با نوشتن فيلمنامه فيلم و کارگرداني داستاني که از ذهنش برآمده، يک اثر کاملا شخصي ولي قابل توجه را خلق کرده است.

پوستر فيلم اتاق تاريک

موضوع فيلم به تنهايي مي‌تواند حس کنجکاوي بسياري از افراد را به کار بيندازد و آنها را وادار به ديدن آخرين اثر حجازي کنند. او کارگرداني است که گزيده کار مي‌کند و الان هم بعد از گذشت حدود چهار سال با اتاق تاريک به سينماها بازگشته است. فيلمي که در بين آثار ساخته شده توسط او جايگاه ويژه‌اي دارد چرا که جدا از موضوع تابوشکنانه‌اش، گام رو به جلويي براي حجازي و دنياي فيلمسازي‌اش است. حجازي پيشرفت فني بسزايي در فيلم جديدش داشته و هنر کارگرداني‌اش در کنار هنر نويسندگي‌اش را به خوبي نشان مي‌دهد و حالا بعد از چند سال فيلمسازي مي‌توان اميدوار بود که با کارگرداني صاحب سبک روبرو هستيم.
فيلم اتاق تاريک برخلاف آثار گذشته او نه تعدد بازيگر دارد و نه لوکيشن‌هاي متعدد براي روايت داستان آن انتخاب شده و فيلمي است که نود درصد آن در يک لوکيشن مي‌گذرد و با دو بازيگر قوي جمع شده است. حجازي اين بار از بازيگرانش بازي خوبي را نگرفته و ساعد سهيلي و ساره بيات شيمي درستي با يکديگر ندارند، اما در هر حال مي‌توانند زوجي باور پذير را خلق کنند و دغدغه‌هاي اين زوج را در قبال موضوع حساس فيلم نشان دهند.

ساعد سهيلي و ساره بيات در فيلم اتاق تاريک

داستان فيلم روايتگر زندگي زوجي به نام فرهاد (با بازي ساعد سهيلي) و هاله (با بازي ساره بيات) است که توانستنه‌اند بعد از چند سال کار و تلاش، از پايين شهر به يک منطقه بهتر اما در اطراف پايتخت کوچ کنند. پسري به نام امير حاصل زندگي اين زوج است که 5 سال دارد و در همان بدو شروع فيلم، با گم شدن اين کودک در ميان تپه‌هاي کنار ساختمان روبرو مي‌شويم. دقايقي از فيلم نمي‌گذرد که داستان مانند پتک بر سر مخاطب کوبيده مي‌شود و فيلم به جاي آنکه ماجرا را کش دهد، سريعا وارد ضرباهنگ اصلي خود مي‌شود. زماني که امير توسط پدرش در حمام در حال شستشو است و به پدرش از ديده شدن عضو جنسي‌اش توسط يک غريبه مي‌گويد؛ غريبه‌اي که حاضر نيست نامش را براي پدرش افشا کند و راست يا دروغ، مي‌گويد که اسمش را نمي‌داند.
فرهاد بعد از شنيدن اين حرف پسرش، به زمين و زمان شک مي‌کند و مي‌خواهد بداند که پسر کوچکش توسط چه کسي مورد آزار جنسي قرار گرفته. او سعي مي‌کند ماجرايي که امير برايش تعريف کرده را از همسرش (که چند سالي از او بزرگتر است) پنهان کند و خودش به تنهايي به دنبال سرنخ اين ماجرا باشد. فرهاد پدر مهرباني است و رابطه خوبي هم با امير دارد و از همين رو از فرزند خردسالش مي‌خواهد که اين موضوع بين آنها يک راز باقي بماند. فرهاد البته قرار نيست که اين راز را مانند قشر بزرگي از جامعه کنوني به خاک بسپارد و قصد دارد با روشن شدن زواياي تاريک ماجرا، آن را حل و فصل کند…

ساعد سهيلي و بازيگر خردسال فيلم اتاق تاريک

گل سر سبد تيم بازيگري نه ساره بيات هست و نه ساعد سهيلي و عليرضا ميرسالاري که ايفاگر نقش بازيگر خردسال فيلم است، در اتاق تاريک مي‌درخشد. او بازي خارق‌العاده‌اي از خود به جاي مي‌گذارد و در تمامي سکانس‌هايي که حضور دارد صحنه را از آن خود مي‌کند. به شخصه پيش از اين چنين بازي قوي از يک کودک نديده بودم و مي‌توان بازي ميرسالاري را همچون کودکي‌هاي داکوتا فانينگ مقايسه کرد که در پرده سينما بي‌نظير ظاهر مي‌شد و اين موضوع را بدون اغراق به آن واقف هستم.
ساعد سهيلي و ساره بيات اما مشکلات زيادي در اجراي بازيگري خود دارند و با اينکه هر دو بازيگر توانايي هستند و پيش‌تر اين موضوع را نشان دادند، ولي در فيلم اتاق تاريک نه به يکديگر مي‌آيند و نه به فضاي فيلم. ساعد سهيلي مصنوعي‌تر از ساره بيات نقش آفريني مي‌کند و با وجود اينکه قرار است نقش پررنگي داشته باشد و پيشينه کاراکترش را در طول فيلم نشان دهد؛ بيشتر از يک کاراکتر مقوايي ظاهر نمي‌شود.

فيلم اتاق تاريک

ساره بيات نيز سعي خودش را دارد تا مادري دل‌نگران باشد و در سکانس‌هاي پاياني بهتر از اول فيلم بازي مي‌کند و بازي يکنواختي از خود نشان نمي‌دهد. يکدست نبودن بازي او لطمه بدي به فيلم وارد کرده و مشخص نيست که حجازي چطور نتوانسته دو بازيگر اصلي خودش را کنترل کند؛ جدا از اينها افرادي که نقش‌هاي کمتري هم دارند مثل مرواريد کاشيان؛ بازي بسيار بدي از خود به جاي مي‌گذارند و مي‌توان ادعا کرد که اتاق تاريک ضربه سختي را از تيم بازيگري خود به ارث برده است. اين نقطه ضعف در سکانس پاياني که جمع بازيگران گردهم مي‌آيند تا ضربه نهايي به فيلم وارد شود بيشتر از تمام ديگر 100 دقيقه فيلم به چشم مي‌آيد و با وجود تسلط نسبي ساره بيات در اين سکانس، عدم همراهي ديگر بازيگران با او باعث شکست نسبي تاثيرات اين صحنه مي‌شود.
اما همانطور که در ابتداي صحبت اشاره کردم، اتاق تاريک از حيث کارگرداني و نکات فني يک پله رو به پالا براي حجازي محسوب مي‌شود و او توانسته در اجراي نکات فني فيلمسازي خود، درست عمل کند. فيلمبرداري بي‌نظير فيلم که با حال و هواي مرموز و رازآلود داستان جور مي‌شود و مي‌تواند تا حدي نقصان اجراي بازيگران را جبران کند. دوربين در فيلم اتاق تاريک به مثابه بازيگري ديده مي‌شود که شخص جديدي در بين خانواده فرهاد و هاله است و بهتر از آنها مي‌تواند به اطراف نگاه کند و نورپردازي مناسب حاکم بر اين صحنه‌ها، نقش فيلمبرداري را پررنگ تر کرده است. فيلم اتاق تاريک همانطور که از اسمش بر مي‌آيد از صحنه‌هاي تاريک متعددي برخوردار است که به لطف همين نورپردازي، زيبا آفريده شده‌اند.

ساره بيات در فيلم اتاق تاريک

طراحي صحنه نماهاي داخل فيلم نيز نکته مثبت ديگري از لحاظ بصري براي اتاق تاريک حساب شده و موسيقي متن به‌جا روي اين صحنه‌ها، کار را تمام مي‌کند و تماشاگر را از ديدن لحظه‌ها سر شوق مي‌آورد به طوري که مي‌توان ضعف بازيگران را تا حد زيادي فراموش کرد. متاسفانه نشانه‌شناسي‌ها و بحث‌هاي معناگرايي که فيلم تا حدي وارد آن مي‌شود و با کمک همين جلوه‌هاي بصري که گفته شد، به بهترين نحو هم آنها را نشان مي‌دهد (حضور سگ‌ها در طول فيلم) با پيشرفت داستان به بيراهه مي‌رود و درست پردازش نمي‌شود. معلوم نيست که آيا حجازي خواسته زياد به سينماي معناگرا نزديک نشود و يا اينکه خودش هم از تفسير و توضيح بيشتر اين نشانه‌ها عاجز مانده و صرفا پز روشنفکري را به فيلم خود وارد کرده است. در هر حال اتاق تاريک مي‌توانست در کنار تابوشکني خود، فيلمي باشد که از لحاظ بصري جدا از چشم نوازي، عمق و مفهوم داشته باشد و به مراتب با فيلم ماندگارتري روبرو بوديم.
حجازي با پيشروي در داستان به جاي آنکه خلاقيت‌هاي خود را پرورش دهد، اسير کليشه‌هاي رايج مي‌شود و فيلم خود را تبديل به اثري مي‌کند که تقريبا هر بيننده‌اي مي‌تواند آن را حدس بزند. اينکه پدر فرهاد به فراش مدرسه و يا کارگر افغاني مجتمع مسکوني‌شان شک کند و ظن خود را ادامه دهد و به سرنخي برسد يا نرسد، در کنار بازي بد ساعد سهيلي قابل حدس‌ترين صحنه‌هايي است که هر بيننده‌اي منتظر آنهاست و بارها و بارها اين موضوعات را در اخبار و کتاب‌ها خوانده است. حجازي با اينکه پرش خوبي از حيث کارگرداني داشته ولي در مبحث فيلمنامه‌نويسي مي‌توان گفت درجا زده (و يا حتي پسرفت داشته) و ريسک نمي‌کند تا بتواند از کليشه‌ها رها شود و ذهنيت خودش را در داستان فيلم جاري کند.
فيلم اتاق تاريک برخلاف ساير فيلم‌هاي اجتماعي اين روزهاي سينماي ايران نه پايان بازي دارد و نه از سياه‌نمايي‌هاي اغراق شده در آن خبري است. اين مسائل سبب شده که فيلم قاطي جو سينماي نو ايران (به ويژه بعد از گل کردن آثار اصغر فرهادي) نشود و اصالت خود را حفظ کند. سياه نمايي حاکم در فيلم منطقي است و شعارزده نيست و مخاطب امروزي آن را غلوآميز نمي‌پندارد. موضوع تاريک و صحنه‌هاي تاريک فيلم دست به دست هم داده‌اند تا اين سيا‌ه نمايي‌ها جلوه ناجوري داشته باشد اما کارگردان به زيرکي اين همدستي را کنترل مي‌کند و فيلمش را از زير برچسب سياه‌نمايي فراري مي‌دهد (کاش اين زيرکي در بخش کنترل بازيگران هم حضور داشت!)

فيلم اتاق تاريک

فيلمساز در کنار موضوع اصلي و جنجالي فيلمش، سعي مي‌کند به مسائل ديگري نيز بپردازد که هر يک به نوبه‌اي بازهم تابو شکني هستند. به عنوان مثال اختلاف سني زياد زوجين اصلي فيلم که چندان در جامعه مرسوم نيست (زن از همسر آقاي خود چند سالي بزرگتر است) دستمايه ساخت صحنه‌هايي درباره اين مساله مي‌شود و مشکلات زنان سن بالا را نشان مي‌دهد. موضوع‌هاي فرعي ديگري نيز نظير خيانت و مسائل فمنيستي در فيلم جاري است که همگي در حد يک سکانس باقي مي‌مانند و حضورشان در فيلم ضرورتي ندارد. حجازي يا بايد اين صحنه‌ها را از فيلم خود برمي‌داشت و يا اينکه نگاه بهتر و دقيق‌تري به آنها مي‌کرد؛ هرچند نگاه سطحي فعلي او هم آسيب زننده نيست اما باعث شده که ماجراي اصلي فيلم يعني کودک آزاري و دنياي معصومانه بچه‌ها در قسمت‌هايي به حاشيه برود.
اتاق تاريک بابت سوژه خود قابل احترام است و بازيگر کودکي که در آن هنرنمايي مي‌کند، توانسته دغدغه بزرگي را به دوش بکشد و به تنهايي فيلم را درست پيش ببرد. سيد روح الله حجازي بينش و نگرش نويني در سينما دارد و انتخاب موضوعات فيلم‌هايش تا به امروز با دقت صورت گرفته و مي‌تواند جريان سازي خوبي در سينما بکند. او اما نياز به تمرين بيشتري براي يک نويسنده خوب شدن دارد و حالا که درس کارگرداني‌اش را حدودا با نمره موفقيت گذرانده، احتمالا در روزهاي آتي و آينده کارنامه هنري خود با دستي پر و فيلمنامه‌هاي قوي‌تري اعلام حضور مي‌کند و امضاي ثابت خود را پاي سوژه‌هاي جنجالي اش مي‌زند.

بيشتر بدانيد : اکران فيلم «اتاق تاريک» با حضور ساره بيات و ساعد سهيلي

بيشتر بدانيد : اکران مردمي «اتاق تاريک» با حضور ساره بيات

بيشتر بدانيد : جشنواره فجر 96: درگيري لفظي کارگردان اتاق تاريک با رسانه هاي اصولگرا + تصاوير

بيشتر بدانيد : فيلم هاي خوبي که قرار است پاييز اکران شوند + عکس

منبع: rooziato.com

http://www.CheKhabar.ir/News/149845/اتاق تاريک؛ پديده آزار جنسي کودکان در سينماي ايران